Sudan'da darbeye giden süreç ve sonrasında yaşananlar

HARTUM (AA) - Afrika ve Orta Doğu'nun kesişme noktasında yer alan, Kızıldeniz ve Nil Nehri'ndeki konumuyla stratejik önem taşıyan kıtanın 3. büyük ülkesi Sudan'da 19 Aralık’ta, ekonomik kriz sebebiyle başlayan gösteriler, hızla başkent Hartum ve ülke genelinde rejim karşıtlığına dönüştü.

Muhalif parti ve grupların yönlendirdiği geniş halk kitleleri, 6 Nisan'da askerin, Beşir rejiminin devrilmesi ve hükümete baskı kurmaya yönelik harekete geçmesi için ordunun başkent Hartum'daki genel karargahı önündeki caddeyi trafiğe kapatarak oturma eylemi başlattı.

AA muhabiri, Sudan’da yaklaşık 4 aydır süren ve Beşir iktidarını deviren hükümet karşıtı gösterilerde 6 Nisan'dan bu yana yaşananları derledi.

6 Nisan Cumartesi

Sudan’da Cumhurbaşkanı Ömer el-Beşir’in görevi bırakması talebiyle son 4 aydır ülke genelinde yapılan gösterilerin en büyüğü, başkent Hartum’da ordunun ana karargahı çevresinde başladı. Göstericiler, hava, kara ve deniz kuvvetleri komutanlıklarının önünden geçen Uluslararası Hartum Havalimanı yakınlarındaki ana caddeyi trafiğe kapattı. Göstericiler, orduya Beşir yönetimini devirmesi ve ülkedeki krize müdahale etmesi çağrısında bulundu. Protestocular, "tek millet, tek ordu" sloganları attı.

Sudan’da muhalif gösterileri organize eden ve öne çıkan bağımsız oluşumlardan Sudan Meslek Odalarının (SPA) çağrısı üzerine yapılan gösteri, aynı zamanda ülkede 1985'te kansız bir darbeyle görevden alınan Cumhurbaşkanı Cafer Muhammed el-Numeyri'nin devrilişinin yıl dönümüne denk geldi.

7 Nisan Pazar

Polisin başkentteki ordu karargahı ve diğer kentlerdeki göstericilere göz yaşartıcı gaz ve gerçek mermiyle müdahalesinde Umdurman’da bir doktor hayatını kaybetti.

SPA, tarafından yönetim geçici sivil bir hükümete teslim edilinceye kadar ülke genelinde genel grev ilan edilirken, iktidardaki Ulusal Kongre Partisi (UKP), değişimin ancak seçimlerle gerçekleşeceği açıklamasını yineledi.

Sudan Doktorlar Komitesi, gösterilerde yaşamını yitirenlerin sayısının 5’e yükseldiğini duyurdu.

Sudan Ulusal Savunma ve Güvenlik Konseyi, eylemcilerin toplumun bir kesimini temsil ettiğini ve taleplerine kulak verilmesi gerektiğini bildirdi.

8 Nisan Pazartesi

Güvenlik güçleri, Hartum'daki ulusal ordu merkez yerleşkesi önünde toplanan binlerce kişilik kalabalığı, göz yaşartıcı gaz ve ses bombalarıyla dağıtmaya çalıştı. Müdahale sonrası dağılan göstericiler bir süre sonra yeniden aynı bölgede toplandı.

İçişleri Bakanı Bişara Cuma Arur, ülke genelindeki gösterilerde 7 kişinin hayatını kaybettiğini, 2 bin 496 kişinin de gözaltına alındığını aktardı.

9 Nisan Salı

Sudan haber ajansı SUNA, Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmed'in, Sudan'da devam eden gösterilerin hedefindeki isim Cumhurbaşkanı Ömer el-Beşir'i arayarak ülkedeki istikrarın korunmasını arzuladıklarını söylediğini, Beşir'in de bu konuda güvence verdiğini yazdı.

Güvenlik güçlerinin, başkent Hartum'daki ordu merkez yerleşkesi önünde düzenlenen gösterilere müdahalesinde 2 kişi öldü.

Beşir, yoğun katılımlı gösterilerin ardından yaptığı ilk açıklamada, "Sudan'ın güvenliği ve halkın huzuru önceliğimiz. Sudan halkı bunu hak ediyor." dedi. Ülkesinin içinde bulunduğu zorlu krizi atlatacağına olan inancını ifade eden Beşir, bu olaylardan ders çıkarmanın önemini vurguladı.

Muhalif Sudan Doktorlar Komitesi, Hartum'daki ordu karargahı çevresinde düzenlenen gösterilerde cumartesi gününden bu yana 5'i asker 21 kişinin hayatını kaybettiğini, güvenlik güçlerinin gösterilere müdahalesi sonucu 153 kişinin yaralandığını açıkladı.

10 Nisan Çarşamba

Enformasyon Bakanı ve Hükümet Sözcüsü Hasan İsmail, "Siyasi Olayları Takip Komisyonu" toplantısı sonrasında, protesto gösterilerinin bilançosuna dair açıklamalarda bulundu. İsmail, bir gün önceki olaylarda 6'sı güvenlik güçlerinden 11 kişinin yaşamını yitirdiğini belirtti.

Sudan’daki iktidar ortağı bazı ulusal diyalog partileri, hükümeti desteklemek için yürüyüş düzenleme çağrısı yaptı ancak kısa süre sonra etkinliğin iptal edildiği açıklandı.

Sudan Güvenlik ve İstihbarat Teşkilatı, ülkeyi ve kazanımlarını korumada tereddüt etmeyeceğini bildirdi.

11 Nisan Perşembe

Sudan devlet televizyonu, ordunun kısa süre içerisinde önemli bir açıklama yapacağını duyurdu. Sudan'da ordu, devlet televizyonu ve radyosuna girdi. Ayrıca Cumhurbaşkanlığı Sarayı ve Savunma Bakanlığı binaları da kuşatıldı.

İktidardaki UKP’den 100'ün üzerinde yetkili gözaltına alındı.

Sudan Uluslararası Hartum Havaalanı’nda uçuşlar 24 saatliğine durduruldu, sadece inişlere izin verildi. Sudan resmi haber ajansı SUNA, askerlerce kuşatıldı.

SPA, krizin darbeyle çözülemeyeceğini açıkladı.

Sudan ordusu, Cumhurbaşkanı Ömer el-Beşir'in Hartum Bahri kentinde bulunan kardeşlerinin evlerini kuşattı. Evleri kuşatılanlar arasında muhaliflerce "ülkedeki yolsuzluğun başı" olarak nitelendirilen Abdullah el-Beşir'in de yer aldığı kaydedildi.

Sudan güvenlik ve istihbarat birimleri, "Ülke genelinde bütün siyasi tutuklular serbest bırakıldı" açıklamasını yaptı.

Sudan Savunma Bakanı ve Cumhurbaşkanı Başyardımcısı Avad Bin Avf, Yüksek Askeri Konseyin yönetime el koyduğunu açıkladı.

Sudan Ordusu, Ömer el Beşir'in tutuklandığını, 2 yıllık bir geçiş döneminin başladığını ve üç aylık olağanüstü hal ilan edildiğini duyurdu.

Bin Avf, anayasa çalışmalarının askıya alındığını, Başbakanlık, Meclis ve eyalet yönetimlerinin de feshedildiğini söyledi.

Sudan’daki muhalif gruplar, askeri darbenin sorunlara çözüm olmayacağını belirterek, sivil yönetim için gösterilere devam çağrısı yaptı.

Sudan’da muhalif partiler askeri darbeye karşı olduklarını açıkladı.

Afrika Birliği Komisyonu Başkanı Musa Faki Muhammed, Sudan'daki siyasi gelişmelerin yakından takip edildiğini belirterek, ülkedeki mevcut sıkıntıların çözümünün ordunun yönetimi üslenmesi olmadığını ifade etti.

Ülke genelinde bir ay boyunca saat 22.00'den 04.00'e kadar sokağa çıkma yasağı getirildi. Sokağa çıkma yasağına rağmen göstericiler, ülke genelinde protestolarını sürdürdü.

Sudan Savunma Bakanı Avad bin Avf, Askeri Geçiş Konseyi Başkanı sıfatıyla yemin ederek göreve başladı.

12 Nisan Cuma

Sudan Askeri Geçiş Konseyinden yapılan açıklamada, şu ifadelere yer verildi:

"Halk, iktidarın tarafımızca devralınmasını talep etti. İktidar için biz koşmadık. Beşir'in partisinin bir parçası değiliz. İktidar partisi liderlerinin tutuklandığı haberleri doğru. (Devrik) Cumhurbaşkanı Ömer el-Beşir gözetimimiz altında. Ömer el-Beşir'i biz yargılayacağız. Onu, Uluslararası Ceza Mahkemesine teslim etmeyeceğiz. Savunma bakanı silahlı kuvvetlerden olacak, içişleri bakanını konsey belirleyecek. Darbeci değiliz, halka ihanet etmeyeceğiz."

Başkent Hartum’daki ordu karargahı yakınında binlerce gösterici, aralıktan bu yana süren eylemlerde hayatını kaybedenler için gıyabi cenaze namazı kıldı.

Sudan’da Askeri Geçiş Konseyi, Arap devletlerinden ülkeye destek talebinde bulundu. Konseyin yetkilendirdiği Siyasi Komite Başkanı Orgeneral Ömer Zeynelabidin, iç sorunları nedeniyle Sudan’a yapılan dış baskıların hafifletilmesi konusunda Arap büyükelçilerinden destek istediklerini belirtti.

Sudan Savunma Bakanı ve Askeri Geçiş Konseyi Başkanı Avad bin Avf, ordunun yönetime el koymasının ardından Sudan'da Askeri Geçiş Konseyi Başkanı sıfatıyla yemin etmesinin üzerinden 24 saat geçmeden görevini bıraktığını açıkladı.

Silahlı Kuvvetler Genel Müfettişi Orgeneral Abdulfettah el-Burhan, Sudan Askeri Geçiş Konseyinin yeni başkanı oldu. Konseyin Başkan Yardımcısı Orgeneral Kemal Abdulmaruf görevinden alındı.

13 Nisan Cumartesi

Göstericilerin görevde kalmasını kesinlikle istemediklerini belirttiği Sudan İstihbarat Başkanı Salah Abdullah Kuş istifa etti.

Sudan'da Askeri Geçiş Konseyi Başkanı Abdulfettah el-Burhan, sokağa çıkma yasağının kaldırıldığını açıklarken, hayatın normal seyrine dönmesi için vatandaşlardan destek beklediklerini dile getirdi.

Sudan'da Özgürlük ve Değişim İttifakınca, devrik Cumhurbaşkanı Ömer el-Beşir rejimi üyeleri ve ordunun olmadığı sivil yönetime geçilinceye kadar gösterilerin sürdürüleceği belirtildi.

Sudan'da muhalefet, Askeri Geçiş Konseyi ile diyaloğa "evet" dedi.

Sudan Askeri Geçiş Konseyinin yayımladığı kararnameyle Silahlı Kuvvetler Genel Müfettişi Orgeneral Abdulfettah el-Burhan Konsey Başkanı, Hızlı Destek Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Muhammed Hamdan Daklu Başkan Yardımcısı olarak atandı.

Sudan'da ordu tarafından iktidardan indirilen Ulusal Kongre Partisi, Askeri Geçiş Konseyinden, yönetimin barışçıl devri ilkesini oturtmasını ve siyasi hayatın normalleşmesini hızlandırmasını istedi.

Hızlı Destek Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Muhammed Hamdan Daklu, devrik Cumhurbaşkanı Ömer el-Beşir'in başkent Hartum'da ev hapsinde olduğunu teyit etti.

Konseyin Başkan Yardımcısı Orgeneral Muhammed Hamdan Daklu ve 8 üye, Askeri Konsey Başkanı Burhan ve Yargıtay Başkanı Abdulmecid İdris huzurunda yemin ederek görevlerine başladı.

Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri ve Mısır askeri yönetime destek açıklaması yaptı.

Ülkedeki muhalefet güçlerinin ortak çatısı "Özgürlük ve Değişim Bildirgesi Güçleri" tarafından yayımlanan ortak bildiride, Askeri Geçiş Konseyinin yeni başkanının açıklamasının halkın isteklerinden hiçbirini gerçekleştirmediği, devrim ve direnişin geri dönülmeksizin devam edeceği belirtildi.

14 Nisan Pazar

İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT), Sudanlı taraflara, yapıcı diyaloğu devam ettirmeleri ve yönetimde barışçıl geçiş konusunda halkın taleplerini yerine getirmeleri çağrısında bulundu.

Askeri Geçiş Konseyi, siyasi güçlerden, bağımsız bir başbakan adayı belirlemelerini istedi. Konsey, Savunma Bakanı Avad bin Avf'ı görevden alarak emekliliğe sevk etti.

SPA tarafından yapılan yazılı açıklamada, Askeri Geçiş Konseyine yönetimi derhal geçici bir sivil hükümete devretmesi çağrısı yapılarak, gösterilere ve barışçıl baskılara devam etme taahhüdünde bulunuldu.

Konseyden yapılan açıklamada, "Beşir'in partisi gelecek hükümette yer almayacak, partinin varlıklarının yönetimi için bir komisyon kurulacak. Protestocuları güç kullanarak dağıtmayacağız. Protestolara katıldığı gerekçesiyle tutuklanan ordu, emniyet ve kamu mensupları serbest bırakılacak. Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Katar ve Etiyopya gibi ülkelerin liderleriyle görüşmeler başlattık." ifadeleri kullanıldı.

Ebubekir Mustafa, Sudan Askeri Geçiş Konseyi tarafından İstihbarat ve Güvenlik Müdürlüğüne getirildi.

Arap Birliği, Sudan Askeri Geçiş Konseyini desteklediğini açıkladı.

Sudan Askeri Geçiş Konseyi Başkanı Burhan, ABD, İngiltere, Norveç ve Avrupa Birliği ile Hartum'daki Başkanlık Sarayı'nda heyetler arası görüşme yaptı.

Gelecek hükümetin siyasi gruplar ve partiler tarafından oluşturulacağını belirten Askeri Konsey, kendilerinin aday göstermeyeceğini açıkladı.

15 Nisan Pazartesi

Sudan'da ordu, Genelkurmay karargahı önünde göstericilerin toplandığı alanı dağıtma girişiminde bulundu. Hızlı Destek Kuvvetleri ile orduya ait buldozerler Genelkurmay karargahı önündeki göstericilere ait barikat ve çadırları sökmeye kalkıştı ancak muhalif gruplar, uygulamaya karşı çıkarak askerleri geri adım atmaya zorladı.

Sudan Askeri Geçiş Konseyi üyelerinden Celaleddin eş-Şeyh et-Tayyib, yönetimi sivil bir hükümete devredecekleri taahhüdünde bulundu.

Nijerya'nın Afrika Birliği Daimi Temsilcisi ve Addis Ababa Büyükelçisi Bankole Adeoye, Etiyopya'nın başkenti Addis Ababa'da düzenlenen Afrika Birliği Barış ve Güvenlik Konseyi Toplantısı'nın ardından gazetecilere açıklamalarda bulundu. Büyükelçi Adeoye, "Anayasal olarak seçilen liderin devrilmesi ve hükümetin dağılmasını şiddetle kınıyor ve reddediyoruz." ifadesini kullandı.

Birliğin, askerin Sudan'da yönetimi devralması ve geçiş konseyi kurmasını reddettiğini vurgulayan Adeoye, "Bugünden itibaren 15 gün içerisinde yönetimin sivil bir hükümete devredilmesini talep ediyoruz. Bu yapılmazsa Sudan'ın Afrika Birliği üyeliği otomatik olarak askıya alınacak." dedi.

Sudan’da muhalif gösterileri organize eden bağımsız oluşum Sudan Meslek Odaları (SPA), ordunun sınırlı temsil edildiği, egemen ve sivil bir meclis istediklerini ve bu talepleri karşılanana dek gösterilerini sürdüreceklerini belirtti.

SPA Sözcüsü Muhammed Naci el-Esam, başkent Hartum’da düzenlenen basın toplantısında, eski iktidar partisi Ulusal Kongrenin feshi ve varlıklarına el konulması talebini yinelerken, güvenlik, kamu ve basınla ilgili yasaların iptaliyle devlet ve askeri kurumların yeniden yapılandırılmasını talep etti.

Askeri Geçiş Konseyi Başkanı Abdulfettah el-Burhan’dan sokağın taleplerine kulak vermesini isteyen Esam, halkın talepleri karşılanana kadar ordu karargahı ve ülke genelindeki protesto eylemlerinin süreceğini açıkladı.

16 Nisan Salı

Rusya Dışişleri Bakan Yardımcısı Mihail Bogdanov, Moskova'nın Sudan'daki yeni yönetimi tanıdığını söyledi.

Avrupa Birliği (AB) Dışişleri ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Federica Mogherini, Sudan'da Askeri Geçiş Konseyinin meşruiyetini tanımayacağını bildirdi.

Strazburg'da düzenlen Avrupa Parlamentosu (AP) Genel Kurul oturumunda konuşan Mogherini, "Sudan'daki Askeri Geçiş Konseyi'nden bazı güven artırıcı önlemler almasını bekliyoruz. Bunlar arasında tüm siyasi tutukluların serbest bırakılması da bulunuyor. Sudan'da güvenlik güçleri, son haftalarda ve aylarda meydana gelen ölüm ve saldırılardan sorumlu tutulmalıdır." ifadelerini kullandı.

Mısır Cumhurbaşkanı Abdulfettah es-Sisi ise ülkesinin, mevcut aşamayı geçmesi için Sudan'ı tam desteklediğini söyledi.

Ordu karargahı önündeki gösteriler bugün 12. gününe girdi.

Bu arada, Sudan'da askeri kaynaklar, devrik lider Ömer el-Beşir'in başkent Hartum'daki Kuber hapishanesine nakledildiğini bildirdi.

Eylemciler tüm talepleri karşılanana dek meydanı terk etmeyeceklerini belirtiyor.