“104. Kuruluş Yılında Tarihî Türk Ocakları “

Kahramanmaraş Türk Ocakları’nın Kıraathane Salonunda icra edilen bu haftaki sohbet konusu, 25 Mart itibariyle Tarihi Türk Ocakları’nın 104. Kuruluş Yılı, Türk Ocakları Vakfı ile ona bağlı olarak hizmet veren eğitim kurumları idi.

23 Mart Çarşamba akşamı yapılan programın konuşmacısı Uz. Tarih Öğretmeni Hatice Başkan idi.

Hatice Başkan, görsel desteklerden de yararlanarak yaptığı sunumunda özetle şunları söyledi:

Türk Ocakları’nın Kuruluş süreci,  şöyledir: Önce 1908’de Türk Derneği,

1911’de ise Türk Yurdu Cemiyeti Kuruldu.

O dönemde Türklerin yüksek kültürel-siyasi ve mali seviyeye ulaşmaları için bir dernek kurmaları fikri, öncelikle Askerî Tıbbiyeli öğrenciler arasında konuşulmaya başlandı. Başlangıçta Askeri Tıbbiyeliler, sonrasında mülkiye ve diğer okul öğrencilerinin de katıldığı gizli toplantılarda dernek  fikri olgunlaşır  ve 11 Mayıs 1911’de “190 Tıbbiyeli Türk Evladı” adına bir mektup hazırlanır. Mektup, sabaha karşı Karacaahmet Mezarlığında toplandıklarında yazılır. Birden fazla sayıda yazılmıştır mektup. Toplananlar, aralarından 21 kişilik bir girişimciler  kurulu oluşturdular. Mektubun muhatabı kendilerinden yaşça büyük Türk Milliyetçisi aydınlardır. 20 Haziran( 3 temmuz)  1911’de ikinci bir toplantı daha yapılır. Bu toplantıda  “milliyet” fikrine dayalı  dernek kurma kararı verildi ve heyette bulunanlardan Dr. Fuat Sabit ( Ağacık) Bey’in önerisiyle  “Türk Ocakları” adı kabul edildi. Kurucu Heyet olarak hazır bulunan dört kişi Mehmed Emin, Ahmet Ferit(Tek), Ahmet Ağaoğlu, Fuat Sabit’tir. Derneğin Yönetiminde  ise, “Geçici “İdare Kurulu” olarak Mehmed Emin( Yurdakul)-başkan, Yusuf Akçura-ikinci başkan, Mehmet Ali Tevfik-kâtip, Dr. Fuat Sabit-veznedar yer alır.  Bu fiili kuruluştur. İlk toplantılar Yusuf Akçura’nın çıkarmaya devam ettiği Türk Yurdu Cemiyeti’nin yayın organı olan Türk Yurdu Dergisi’nin idarehanesinde yapıldı. Esas Nizamname ve çalışma  programının hazırlanması zaman alır. Resmi kuruluşu 25 Mart 1912’de gerçekleşir. Bazı İttihat Terakki üyeleri ve Osmanlı Hanedan üyelerinden gelen destekle Beyazıt’ta Soğanağa sokakta müstakil bina edinilir. 1912’de yayınlanan “Türk Ocağı Esas Nizamnamesi” ne göre Ocağın amacı “Akvam-ı İslâmiyye’nin bir rükn-i  mühimmi olan Türklerin millî terbiye ve ilmî, içtimaî, iktisadî seviyelerinin terakki ve i’lâsiyle Türk ırk ve dilinin kemaline çalışmak”  idi.

Dernek amacını gerçekleştirmek için Türk Ocağı adı ile kulüpler açarak dersler, konferanslar, müsamereler tertip, kitaplar ve risaleler neşir edecek, mektepler açmaya çalışacaktı.

Balkan Savaşı’ndan sonra Ahmet Ferit Bey Milli Meşrutiyet Fırkası’nı kurmak için Yönetimden ayrılır. Bir yeni seçim yapılır. Oy Çoğunluğuyla 18 Mayıs 1913’te Hamdullah Suphi Bey başkan seçilir. Balkan Savaşlarının ardından Osmanlının farklı unsurları arasına ayrılık sokmakla suçlanan Türk Ocakları maddi sıkıntılar yüzünden kapanma noktasına gelir. Hamdullah Suphi Bey buna çözüm bulur.

İttihat Terakki iktidarı döneminde kapatılmayan 3 dernekten birisidir ( Diğerleri Müdafa-i Milliye ve Donanma Cemiyetidir). İstanbul dışında ilk İzmir olmak üzere şubeler açıldı. 1913 Kongresinde 1200 olan üye sayısı1918 Kongresinde 2550 idi. Ocak sayısı da 35 olmuştu.

Türk Yurdu Dergisi 15 günde bir 32 sayfa olarak çıktı. 1918’de abone sayısı 1000 idi. Selanik’teki “Genç Kalemler” Dergisini çıkaran  Ziya Gökalp’ın da aralarında bulunduğu ekip, 1912 Yunan işgali sebebiyle İstanbul’a gelerek Türk Ocaklarına katıldı ve Türk Yurdu’nda yazmaya başladılar.

“Halka Doğru (1913)” ve “Türk Sözü (1914)” haftalık dergiler, 1917’de çıkan “Yeni Mecmua”, Manastır’da “Yeni Fikir”, Üsküp’te “Yeni Mektep” yerel gazeteler de derneğin yayın organı oldu.

Doğrudan derneğe bağlı olmasa da; “Türkçü Fikirler, Milli Tetebbular, Büyük Duygu, İktisadiyat Mecmuası, Yeni Mecmua, Büyük Mecmua” adlı yayınlar Türk Ocağını destekledi.

 Islah-ı Huruf Cemiyeti ile birlikte Türkçenin sadeleşmesi için çalıştı.

1250 kitaplık kütüphane kuruldu.

500 konferans verildi.

Yunan işgali ardından baskılardan ötürü Selanik’ten kaçan öğrencilerin korunması için bir yardım sandığı kuruldu.

İzmir Şehrinde Türkçe hâkimiyetinin artması için kampanyalar düzenlendi. İzmir Türk Ocağı Şubesi spor faaliyetleri düzenledi.

Bir Türk Tatar Heyeti kurulup Kafkas-Kırım-Kazan bölgesi Halkı için Avrupa’da görüşmeler yapıldı.

Dernek 1918 kongresinde kadınların üye olmasını kabul ederek birlikte toplantılar yapıldı.

MİLLÎ MÜCADELE DÖNEMİNDEKİ FAALİYETLER

Ocak 1918-1922 arasında varlığını sürdürdü. İzmir’in işgalini protesto etmek ve halkı örgütlemek için hem İstanbul’da hem İzmir’de çalışmalar yaptı. İzmir’in işgalinden hemen önce kurulan Reddi İlhak cemiyeti Ocak’ta yazılmış ve ülke sathına duyurulmuştu. Ünlü Sultanahmet ve Fatih Mitinglerini düzenledi.

Müdafa-i Hukuk Cemiyetinin talebiyle toplanan Son Osmanlı Mebusan Meclisi için gerçekleşen seçimlere Hamdullah Suphi (Tanrıöver) Antalya mebusu olarak katıldı. Misak-ı Milli’nin son Osmanlı Meclisinde kabul edilmesinde etkili oldu.

Ancak İstanbul işgal edilirken( 12 Mart 1920)  Ocak binası da İngiliz askerlerince saldırıya uğradı. Kütüphane ve  eşyalar dağıtıldı, kaçamayanlar Malta’ya sürüldü. Ocaklılar Anadolu’ya geçerek Kurtuluş Savaşına destek verdiler.  TBMM kurulduğunda da merkezi Ankara’ya taşıdılar.

Fiilen savaşa katılan ocaklılardan oluşan Sakarya İzci Oymağı’nın tamamı Sakarya Savaşı’nda şehit düştü.

Zafer Kazanıldığında

Üye sayısı artar ve şube sayısı 9 eylül 1922 Zaferinden hemen sonra 54 olur.

İngiliz baskınında resmen kapanan Ocak Cumhuriyetin ilanından sonra hükumet konağının arkasındaki bir kahvehane binasında  yeniden açıldı. Şube sayısı 71’e ulaştı. 22-26 Nisan 1924’te 64 delegenin katıldığı( 42’si milletvekili) “Türk Ocakları1. Umumi Kongresi” düzenlendi. Bakanlar kurulu kararı ile “Kamu Yararına Çalışır Dernek” statüsü verildi.

1925 kongresinde C.H.F. ile birleştirilme fikri ve ocağın işlevini tamamladığı yönünde yazılar yayınlandı. CHF desteğiyle ocak bina ve malvarlığı edindi. Üye sayısı 30 bin oldu. Her şube adına kütüphane kurulmasına çalışıldı. İlk Çocuk Kütüphanesi Akhisar’da Türk Ocağı tarafından açıldı. Türk Kültürünü ifade eden konser ve gösteriler düzenlendi. Ziya Gökalp’ın Mezarını Türk Ocağı üstlendi.

Türk Yurdu Dergisi İstanbul’a nakledildi. Fuat Köprülü’ye verildi.

3. Kongrede (1926)  Türkçe konuşmayan azınlıklar konusu gündeme geldi. 1928’de devletçe desteklenen “vatandaş Türkçe konuş!” kampanyası başlatıldı.  1927’de şube sayısı 266 .

1927’de Ankara’da Mimar Arif Hikmet(Koyunlu) Bey tarafından Türk Ocağı Genel Merkez Binasının yapımına başlandı.

Türk Ocağı harf inkılabına sahip çıktı. Kurs açtı. 23 Nisan 1930’da açıldı. Bu yıl çok yoğun geçti. Spor ve Musiki kolları tarafından faaliyetler ve dersler yapıldı. Aynı yıl kongrede bir Türk Tarih Heyeti kuruldu. Bu heyet bir yıllık çalışma sonucunda “Türk Tarih Tez”ini oluşturdu.  “Türk Tarihinin Ana Hatları” adlı kitap hazırlandı.

Derneğin Kapatılması

Türk Ocaklarının CHF’sına katılması arzu edilmektedir. Türk Dünyasıyla, esir Türklerle ilgili çalışmalar partideki kimilerini rahatsız eder. 10 Nisan 1931 günü Olağanüstü Kurultayda 264 Şubesi ile birlikte fesih kararı alır. Şube temsilciliklerine CHF vekillerinin seçtirilmiş olması kararda etkilidir. Genel Merkez dahil 141  gayrı menkulü ve nakdî varlıkları CHF’sına devredilmiş, 32.000 üye açıkta kalmıştır.

Prof. Ercüment Kuran bu konuyu Abdülkadir İnan’dan bahisle açıklamıştır.

Yeniden Kuruluş

İstanbul’da 1949’da yeniden açılmıştır. Kurucu heyet içerisinde Hamdullah Suphi Tanrıöver yeniden bulunmuş ve başkan olmuştur. İlk dönemde çok fazla faaliyette bulunamamıştır. Çok fazla milliyetçi dernek  vardır. Bu dernekleri devrin iktidarı kapatınca bir kısım gençler yeniden Türk Ocakları’na yönelmiştir. 1954’te gençlerin etkisiyle faaliyetler artmış, 1958’de yeniden Ankara’ya taşınmıştır. 27 Mayıs 1960 darbesiyle sarsıntı yaşadı. Ancak faaliyetlerine devam etti. 1968-1980 arası dönemde ülkenin yaşadığı sıkıntıları Ocak da yaşadı, 1970’de tarihi merkez binası elinden alınarak apartman dairelerinde faaliyet göstermek zorunda bırakıldı. 1980 askeri darbesiyle kapatıldı. 1984’te Prof. Orhan Düzgüneş başkanlığında yeniden açıldı. 1987’de Türk Yurdu Dergisi yeniden yayına başladı. Genel Başkan olarak Sadi Somuncuoğlu, Nuri Gürgür, şimdi de Prof. Mehmet Öz ile devam etmektedir.

“MARAŞ TÜRK OCAĞI”

Tarihçi Hocamız Prof. Dr. İlyas Gökhan’ın “Taşra’da Bir Türk Ocağı Şubesi: Maraş Örneği (1924-1931)” başlıklı makalesinde anlatıldığı üzere, 1924’den itibaren Maraş merkezde de Türk Ocakları’nın faaliyet gösterdiği bilinmekte (muhtemelen biraz daha önce de kurulmuş olabilir denmekte) ve daha sonra Elbistan, Pazarcık ve Andırın ilçelerinde de şubeler açılmış bulunmaktadır. Kuruluşta, Maraş Şubesinin Başkanı Ortamektep Müd. Bekir Sıtkı Bey (Arifioğlu/Sezal), 1927’de Eczacı Lütfi Bey (Köker) ve 1931’de lağvedildiği sırada ise, Dişçi Hasan Turgut Bey (Kamer)’dir.

1988’den itibaren ise halen devam etmekte olan Türk Ocakları Kahramanmaraş Şubesi, Eğitimci Fazıl Tiyekli başkanlığında kurulmuş olup, sırasıyla Orm. Müh. Ömer Tekerek (merhum), Dr. Oğuz Paköz, Müh. Hakan Paksoy, Orm. Müh. Behzat Bilginer, Eğitimci Hasan Kümekoz, Müh. Nurettin Demircioğlu, Dr. Faruk Atlı ile Dr. Abdullah Tekinşen Şube Başkanlığı yapmışlar ve 24 Ocak 2015’ten beri de bu görevi Av. Kemal Yavuz yürütmektedir.

Şubede müesses kurulların yanında, Hars (kültür) Heyeti, Danışma Kurulu ve Gençlik Kurulu da görev yapmakta olup, haftada bir gün (çoğunlukla Çarşamba akşamları) millî ve kültürel konularda akademisyen yahut uzman kişiler tarafından sohbetler, konferanslar sunulmaktadır.  

Türk Ocakları Eğitim ve Kültür Vakfı’na bağlı Türk Yurdu Okulları

Eski siyasilerden ve Türk Ocakları camiasının ileri gelenlerinden Hukukçu-Yazar Nevzat Kösoğlu Bey (merhum), Türk Ocakları Eğitim ve Kültür Vakfı’nın Mütevelli Heyeti’nde iken Kendi adına hemşerileriyle birlikte İspir Eğitim Kültür Vakfı’nı kurar. Sonrasında bir okul açmak için İspir Eğitim Merkezi ve Ticaret Limited Şirketini kurarlar. 13 Haziran 1996 yılında Özel İsem İlkokulu ve Özel İsem Anadolu Lisesi’ni açarlar. 1997 yılında bu kuruluş, okulu ve şirketin hisselerinin %99,7’sini Türk Ocakları Eğitim ve Kültür Vakfına devreder. 10 Ekim 1997 tarih ve 201 sayılı kararla okulun adı Özel Türk Yurdu İlköğretim Okulu, Özel Türk Yurdu Lisesi ve Anadolu Lisesi olarak değişir. Şirketin adı da 1999’da Yurt Eğitim Kurumları Ticaret Limited Şirketi olarak değişir. Bu kurumun başında bizzat Nevzat Köseoğlu bulunmaya devam eder. Okula atanan idareciler olsa da kendisi haftanın beş günü, günün yarısını okulda geçirir. Veli ve öğrencilerle bizzat ilgilenir. Öğrencilerin müzik ve sporla ilgilenmesine önem verir. Mezun her öğrencinin en az on türküyü birlikte söyleyebilme başarısını ilke edinir. Bu yüzden okulun yıl sonu konserleri çok takdir edilmektedir.

Nevzat Köseoğlu’nun ve vakfın eğitimle ilgili yaptığı çalışmalardan birisi Yabancılara Türkçe Öğretim Kitabını yayınlaması olmuştur. İleride kurs şeklinde çalışmalar düşünülmektedir.

Okul, Ankara Keçiören İncirli semtinde ve 260 Öğrencisi var. 2001-2006 arası üniversiteye ilk yıl yerleşme oranı %78, 2006-2010 arası dönemde %75, 2015’te %80 olarak gerçekleşmiştir. Hacettepe, Bilkent dâhil. Öğrencilerin Yüzde  yirmisi aile imkanları iyi olup üniversiteye gitmeyenlerden oluşuyor. Bunların da yarısı Ankara Siteler esnafı çocukları. İşleri hazır olan çocuklarının Milliyetçi-Mukaddesatçı olarak yetişmeleri için Türk Yurdu Lisesinde eğitim almasını tercih eden aileler, okuldan sonra üniversite sınavına bile girmeyen çocuklarını kendi işlerinde görevlendiriyor.

Okulun liseye giriş sınav başarısı yüksek. Teog uygulandığından beri Ankara Fen Lisesi’ne 13 öğrenci gönderilmiş. Diğer yüksek puanlı devlet okulları olan Gazi, Mehmed Emin Resulzade, Atatürk, Sıhhiye lisesi gibi 1,2,3,4-5 yanlışla gidilen okullara da öğrenci kazandırılmıştır. Bu yıl ise ilk teog’da Türkiye 16.sı bulunmaktadır. Bu durum Türk Yurdu İlk ve Orta Okulundan yetişmiş öğrencilerin kaybına sebep olmuş ve lise kısmının başarı vitrinini etkileyebilmiştir. Uğur Okulları havuzunda sınav başarısına yönelik çalışmalarını artırmaya odaklanmışlardır.

Okuldaki öğretmenlerin çoğu 30 yaşı ve altı; ayrıca ücretli öğretmen bulunmamaktadır. Her ay en az bir kere üniversitelerden hocalar seminer ve konferans çalışmaları yapmak üzere okula davet edilir.

Okulun spor çalışmaları dikkat çekmektedir. 3 Milli tenisçileri var. Masa Tenisinde Fenerbahçe ile yarışılmış ve Türkiye 2.si olan öğrencileri bulunmakta. Bir öğrenci Atıcılık şampiyonu, aynı zamanda Balkan Şampiyonu ve Türkiye rekortmeni (Yasemin Yılmaz). Tuana Kürümoğlu adlı öğrenci de tekvando şampiyonu.

Bütün bunlar Türk Yurdu Okulları’nın belli hedeflere yönelik olarak hizmet ürettiğinin örnekleri sayılsa gerek.