Libya'da barış ve ateşkes çabalarında kritik bir hafta

LONDRA (AA) - Libya'da Birleşmiş Milletler (BM) nezdindeki meşru Ulusal Mutabakat Hükümeti ile ülkenin doğusundaki gayri meşru silahlı güçlerin lideri Halife Hafter arasında kalıcı ateşkes sağlanmasına dönük çabalar Türkiye'nin girişimleriyle hız kazanırken, son bir hafta olağanüstü gelişmelere sahne oldu.

Hafter'in başkent Trablus'u ele geçirmek için nisan ayında saldırı başlatmasının üzerinden 9 ay geçerken, Türkiye'nin insiyatifiyle diplomaside hareketlilik yaşanıyor.

Ateşkes sağlanması konusundaki son süreç, Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in 8 Ocak'ta Libya'da taraflara ateşkes çağrısı yapmasıyla başladı.

Liderlerin ortak açıklamasında taraflara "çatışmaların 12 Ocak 00.00 itibarıyla durdurulması ve sahada istikrarın sağlanması, sürdürülebilir ateşkes için müzakere masasına dönün" çağrısı yapıldı.

Meşru Libya Devlet Yüksek Konseyi, ateşkes çağrısını memnuniyetle karşıladıklarını belirterek, "Libyalıların canını düşünen ve savaşı durdurma amacındaki her türlü girişimi desteklediklerinin" altını çizdi.

Bu arada İtalya Başbakanı Giuseppe Conte, Roma'da görüştüğü Hafter'den "askeri seçenekten vazgeçmesini" istedi.

Ancak 9 Ocak'ın ilk saatlerinde darbeci lider Hafter'e bağlı milisler başkentin tek sivil havalimanı Mitiga yakınlarındaki Suuk el-Cuma Mahallesi'ne top atışı ve füze saldırısı düzenledi.

Saldırının, Erdoğan ve Putin'in yaptıkları ateşkes çağrısının ardından gerçekleştirilmesi dikkati çekti.

Aynı gün BM Libya Özel Temsilcisi Gassan Selame, ateşkes çağrısını memnuniyetle karşıladığını açıklayarak, tarafları bu çağrıya acilen cevap vermeye ve gerekli adımları atmaya davet etti.

Diplomasi hareketlendi, AB Libya'yı görüştü

Çağrının ardından Türkiye'nin çok boyutlu diplomatik çabaları daha da hızlandı.

Cumhurbaşkanı Erdoğan Almanya Başbakanı Angela Merkel'le, Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu da Avrupa Birliği (AB) Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Josep Borrell Fontelles ve İtalya Dışişleri Bakanı Luigi Di Maio ile telefonda görüştü.

AB üyesi ülkelerin dışişleri bakanları 10 Ocak'ta, İran, Irak ve Libya'daki gelişmeleri görüşmek üzere Brüksel'de olağanüstü toplandı.

Toplantıya katılan Almanya Dışişleri Bakanı Heiko Maas, "Libya için kısa bir süre içinde siyasi çözüm bulmazsak Libya ikinci Suriye olur." ifadesini kullandı.

Hafter sonunda kabul etti, Trablus'ta sükunet hakim oldu

Erdoğan, 11 Ocak'ta Putin ile telefon görüşmesi gerçekleştirdi. Görüşmede, Libya başta olmak üzere bölgesel konular ele alındı.

Bu görüşmeden saatler sonra Hafter'e bağlı güçler, 00.00'dan itibaren saldırıları durdurduğunu ve ateşkes çağrısını kabul ettiğini duyurdu.

Ateşkes çağrısına taraflardan gelen olumlu yanıtın ardından son 48 saattir çatışmaların sesiyle yankılanan başkent Trablus'ta sükunet hakim oldu.

Moskova'da 8 saat süren diplomasi trafiği

Ateşkesin 12 Ocak'ta yürürlüğe girmesinin ardından Cumhurbaşkanı Erdoğan, Libya UMH Başkanlık Konseyi Başkanı Fayiz es-Serrac'ı kabul etti.

Bu arada AB, Arap Birliği, Cezayir, Mısır, Almanya ve İtalya; Türkiye ile Rusya'nın çağrısının ardından, Libya'da yürürlüğe giren ateşkesten memnuniyet duyduklarını açıkladı. 13 Ocak'a gelindiğinde Libya'daki tarafların Türkiye ve Rusya'nın ara buluculuğunda Moskova'da ateşkesi görüşeceği belirtildi.

Bu arada Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu ve Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov ve Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu ile bir araya geldi.

Bu toplantının ardından Türk heyeti, Serrac ile anlaşma konusunda görüşmeler yaptı. Aynı anda Rus heyeti de Hafter ile bir araya geldi.

Türk ve Rus heyetlerinin gözetiminde 8 saat süren diplomasi trafiğiyle olası bir ateşkesin taslak metni oluşturuldu. Metni Serrac kabul ederken Rusya'nın Hafter'i ikna çabaları sonuçsuz kaldı.

Hafter, anlaşma metnini imzalamadan Moskova'dan ayrıldı

Uzun uğraşlar neticesinde oluşturulan anlaşma metnini imzalamayan Hafter, 14 Ocak sabahına kadar süre istedi.

Ancak Hafter, 14 Ocak'ın ilk saatlerinde Serrac'ın kabul ettiği anlaşmayı imzalamadan Moskova'dan ayrıldı.

Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu, "Türkiye olarak Cumhurbaşkanımızın liderliğinde Libya'da bir ateşkes ve barış için üzerimize düşeni yaptık, bundan sonra da yapmaya devam edeceğiz ama bu tabloda şunu görüyoruz; kim barış kim savaş kim Libya'da birlik beraberlik istiyor kim istemiyor ortaya da çıkmış oldu." ifadelerini kullandı.

Bu arada Rusya Savunma Bakanlığı, Hafter'in, Libya Ulusal Mutabakat Hükümeti ile ateşkes anlaşmasına olumlu baktığını fakat yerel istişareler için 2 güne ihtiyacı olduğunu açıkladı.

Merkel, Libya Konferansı için davette bulundu

Ateşkes için çabalar devam ederken Almanya Başbakanı Angela Merkel, 19 Ocak Pazar günü Libya Konferansı için devlet ve hükümet başkaları seviyesinde davette bulundu.

Konferansa, ABD, Rusya, İngiltere, Fransa, Çin, Birleşik Arap Emirlikleri, Türkiye, Kongo Cumhuriyeti, İtalya, Mısır, Cezayir'in yanı sıra BM, AB, Afrika Birliği ve Arap Ligi temsilcilerinin katılacağı, ayrıca Serrac ve Hafter'in de davet edildiği belirtildi.

Ateşkese Birleşik Arap Emirlikleri'nin engel olduğu açıklandı

Hafter yanlısı Tobruk merkezli Temsilciler Meclisi Başkanı Akile Salih 15 Ocak'ta, "ateşkesin sona erdiğini ve savaşın devam edeceğini" duyurdu.

Bu açıklamadan kısa süre sonra Hafter'e bağlı milisler başkentin güneyindeki Salahaddin ve Er-Ramle bölgelerine roket saldırısı düzenledi.

Bu arada Libya Devlet Yüksek Konseyi Başkanı Halid el-Mişri, ateşkese Birleşik Arap Emirlikleri'nin (BAE) engel olduğunu açıkladı.

Kalıcı çözüm çabaları devam ederken Hafter'e bağlı milislerin meşru Ulusal Mutabakat Hükümetinin elindeki bölgelere yönelik taciz ve tahrik atışı yaptıkları görülüyor.

Muhabir: Hasan Esen