Radyoterapi Ve Kemoterapi

Radyoterapi Ve Kemoterapide Gelişen  Sindirim Sistemi Değişiklikleri

Yakın Doğu Üniversitesi Basın ve Halkla ilişkiler Müdürlüğü'ne açıklamalarda bulunan Yakın Doğu Üniversitesi Hastanesi Radyasyon Onkolojisi Uzmanı Dr. Özgür Altmışdörtoğlu, Radyoterapi ve Kemoterapide gelişen sindirim sistemi değişikliklerini anlattı.

İştah Değişiklikleri

Hastalık ya da tedaviye bağlı olarak, yemek yeme alışkanlıklarında değişiklik görülebilir.  İştahsızlıkla baş etmede yardımcı olabilicek bazı yöntemler mevcuttur.  Bunlar:

• Yemeklerde 3 ana öğün dışında ara ara atıştırmak
• Yemek esnasında fazla sıvı tüketmemek, gerekli olan sıvı miktarını öğün aralarında almak
• Yemek yemeyi daha keyifli hale getirmek için sevimli tabaklar kullanmak, yemeği sevilen bir müzik eşliğinde, televizyon izleyerek ya da sevdiğiniz bir yakınınızla birlikte yemek
• Başlangıçta çok hafif olmak üzere zamanla arttırılan yemek öncesi fiziksel aktiviteler yapmak
• Hacmi az ancak kalorisi yüksek olan besinler tercih etmek; Haşlanmış yumurta , fındık-fıstık  ezmeleri, peynir, dondurma, likit beslenme solüsyonları, puding, balık vb.
• Hastanın en sevdiği  besinleri hazırlamak ve  tüketmek.  Örneğin çok sevdiği bir kahvaltı ürünü akşam yemeğinde de tüketilebilir.

Kabızlık

Kullanılan ağrı kesiciler, yemek alışkanlıklarında olan değişiklikler, fiziksel aktivitede azalma, diyette düşük lif alınması gibi sebeplerden dolayı  kabızlık sorunu ortaya çıkabilir.  Kabızlıkla ilgili önlemler ve yardımcı yöntemler mevcuttur:

• Lif yönünden zengin bir diyet
• Hergün aynı saatlerde yenen yemek
• Günde en az 8-10 bardak içilen su
• Ilık su, sıcak içilecek limonata, ılık meyve suları (özellikle kayısı, erik vb. ve ev yapımı olanlar tercih edilmeli)
• Sabah tüketilen sıcak besinler ve lifli gıdalar (özellikle tam buğday unlu ürünler)
• Bu dönemde gaz yapıcı gıdalardan uzak durulması

Uyarı: Kabızlığı önlemek düşüncesiyle, doktorunuza danışmadan eczanelerden temin ettiğiniz laksatif denilen barsak yumuşatıcılarını asla kullanmayınız.  3 gün ve daha  uzun süren  kabızlıklarda derhal doktorunuza danışınız.

Gaz Yapan Besinler Ve Aktiviteler

Gaz yapan besinlerin başında, fasulye, bezelye, avakado, brokoli, kuruyemiş, lahana, şalgam, turp, karnabahar, süt, kavun, ıspanak, mantar, salatalık, mısır, pırasa, baharatlar gelmektedir.

Günlük hayatımızda biz farkında olmadan gerçekleştirdiğimiz gaz yapıcı aktiviteler ise;

• Hava yutulmasına sebep olan yemek yerken konuşmak
• Sakız çiğnemek
• Gazlı ve karbonat içeren sıvı tüketimi
• Yetersiz sıvı tüketimi
• Çok fazla lifli gıda tüketimi
• Fiziksel aktivitenin azlığı
• Maltitol, mannitol, xylitol gibi genelde şekersiz ürünlerde (sakız, çikolata, içecekler ...vb.) kullanılan suni tatlandırıcılar
• Kabızlık.

Ağız Kuruluğu ve Tükrükte Azalma

Baş ve boyun bölgesine uygulanan radyoterapiler, kullanılan bazı kemoterapi ilaçları ve diğer ilaçlara bağlı olarak, ağız kuruluğu ve tükrükte azalma meydana gelebilir.  Bu durumda ağız içinde enfeksiyon gelişme riski artacaktır.  Sigara ve alkol tüketimi ile tütün çiğnemek, durumu daha da kötüleştirecektir.  Bu gibi durumlarda, yudum yudum su içilmesi (özellikle evin dışında olunduğu zamanlarda hastanın suyunu mutlaka yanında bulundurması) ve sulu gıdaların tüketilmesi, semptomların giderilmesine yardımcı olacaktır.  Su tüketimi günde en az 10 bardak olmalıdır.  Yemekler küçük lokmalar halinde alınıp iyice çiğnenmeli, sulu ve yumuşak besinler tercih edilmelidir.  Krema, yoğurt, sos ve çorbalar uygun besinlerdir.  Meyve, sebze, et, tavuk, balık ve tahıllar blender ile parçalanarak tüketilmelidir.  Limon ve portakal suları, asitleri nedeniyle uygun olmayabilir.  Ağız tabanına yapışma riski olan fındık, fıstık ezmesi gibi besinlerden uzak durulmalıdır.  Ekmeğin sert kenarları tüketilmemelidir. Çay, kahve, çikolata gibi besinler sınırlandırılmalıdır.  Tükrük salgısını uyaran şeker ve tatlandırıcı içermeyen sakız çiğnemek tükrük salgısının artmasına yardımcı olacaktır.  Ticari gargaraların, alkollü, asitli içeceklerin tüketimi uygun değildir.

Karbonat-tuz-su karışımları ile günde 6 kez yapılacak gargara, şikayetlerde azalma sağlayacak ve enfeksiyon riskini azaltacaktır (bu karışım sadece gargara amaçlı olup yutulmamalıdır).  Bu karışımı evde, yarım su bardağı suya, 1 çay kaşığı tuz ve 1 çay kaşığı karbonat ekleyerek yapabilirsiniz.

Yumuşak diş fırçası ve hassas diş ve dişeti için uygun olan diş macunları kullanımı uygun olacaktır.

Gıdaların Hazırlanması

Yemekleri hazırlamadan önce ve sonra, yemek öncesi ve sonrası eller en az 20 saniye süreyle yıkanmalıdır.  Buzdolabı sıcaklığınız 4 derece ve altında olmalıdır.  Sıcak yemekler en az 60 derecede, soğuk yemekler ise en az 4 derecenin altında muhafaza edilmelidir.  Et, balık ve benzeri dondurulmuş ürünler mikrodalga fırında çözdürülmeli,  asla oda ısısında çözülmesi beklenmemelidir.  Çözülen ürünler  tekrar dondurulmamalıdır.  Sebze ve meyveler bol suyla yıkanmalı, yıkama esansında sabun, deterjan, klor vb. ürünler kullanılmamalıdır.  Salata malzemeleri gibi gıdaları, sirkeli suda bekletme işlemi uygulanabilir.  Yapraklı olan sebzeler tek tek yaprakları ayrılarak yıkanmalıdır.  Besinlerde, çok az bir miktar da olsa küf ya da yumuşaklık görülmesi durumunda, besinin tamamı atılmalıdır.  Manavlarda dilimlenmiş şekilde satılan ürünler asla denenmemeli ya da satın alınmamalıdır.  Gıdalar pişirilirken, tam pişmeden tatları kontrol edilmemelidir.  Bu durumda başkasından yardım istenmelidir.  Her besin için farklı bıçak kullanmaya özen gösterilmelidir.  Izgaralarda çiğ tavuk, et, balık vb. besinleri koymak için kullanılan tabaklara pişmiş ürünler konulmamalıdır.  Alışveriş yaparken ürünlerin son kullanma tarihleri mutlaka kontrol edilmeli, saklama kabı ya da kutusu ezik olan ürünler alınmamalıdır.  Alışveriş merkezleri vb. yerlerde, standlarda tanıtım amaçlı sunulan besinler denenmemelidir.  Özellikle krema türü ürünlerden uzak durulmalıdır. Salata barları ve  büfeler, kaldırım satıcıları beslenme açısından uygun yerler değildir.