Trans Yağlar Hafıza Problemine Yol Açıyor

Uzman Diyetisyen Şebnem Kandıralı, trans yağların hafıza problemine yol açtığını belirtti.

İşlenmiş besinlerdeki yapay trans yağların geçen haftalarda Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) tarafından yasaklandığını ifade eden Kandıralı, “San Diego’daki Kaliforniya Üniversite’si tarafından gerçekleştirilen yeni bir araştırmaya göre bu besinler hafıza problemlerine yol açıyor. Trans yağların hafıza kaybına, doğrudan sinir sitemini etkileyerek mi yoksa genel kardiyovasküler hastalığa katkıda bulunup, beraberinde beyin hasarı getirip mi neden olduğu henüz tam netleşmemiştir. 16 Haziran günü iki yıllık bir kamu yorum döneminin ardından Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) nihai bir karar yayınladı ve işlenmiş besinlerdeki yapay trans yağların genel olarak güvenli kabul edilmediğini açıkladı. Gıda üreticilerine ürünlerinden kısmen hidrojene yağları kaldırmaları için 3 yıl süre tanındı” dedi.

Trans yağların bazı hayvanların süt ve vücut yağlarında bulunduğunu ifade eden Uzman Diyetisyen Şebnem Kandıralı, “Ancak trans yağların birincil diyet kaynakları işlenmiş besinlerdir. Bunların dışında trans yağ içeren besinler; raf ömrü uzun pişmiş ürünler, süt tozları, hazır satılan pişmiş hamur işleri, kurabiyeler, börekler, kekler, pastalar, pizza hamuru, paketlenmiş aperatif yiyecekler (kraker, mikrodalgada patlamış mısır, cips), çubuk margarin, katı bitkisel yağ, kızarmış besinler (patates kızartması, kızarmış tavuk, nugget, tavada balık), şeker çubukları. Yapay üretilen yağlar besinin raf ömrünü uzatır. Trans yağlar yüksek LDL (kötü) kolesterol, kötü metabolik fonksiyon, insülin direnci, inflamasyon (iltihap) ile kardiyak ve genel sağlığın azalması ile ilişkilidir. Yapılan bu yeni çalışmada, araştırmacılar statin ilaçları üzerine yapılan büyük bir çalışmanın verilerini analiz etmişlerdir. Diyabet, kalp-damar hastalığı veya yüksek kolesterol düzeyleri olmayan 600’den fazla yetişkin erkeğe beslenme alışkanlıkları sorulmuş ve bir kelime hatırlatma testi uygulanmıştır. Kelime hatırlamayı test etmek için erkeklere 104 kart dizisi gösterilmiştir ve bu kartlarda 82 benzersiz kelime ve 22 tekrar eden kelime mevcuttur. İki kere gördükleri kelimeleri hatırlamaları istenmiştir. 45 yaşından küçük erkekler arasında diyet trans yağ asidi tüketiminin artması kelime hatırlamanın azalması ile ilişkilendirilmiştir. Her gün eklenen her gram trans yağ doğru kelime tespitini 0.76 daha azaltmaktadır sonucuna varılmıştır. Çalışma esnasında katılımcıların trans yağ alımları günlük 28 grama kadar çıkabilmektedir. Bu da ortalama normal bir 86’lık skorda 21 tane daha az doğru kelime hatırlama cevabı ile saptanmıştır. 45 yaş üstü bireylerde trans yağ ve hafıza performansı ile ilgili bir ilişki bulunmamıştır, bu da yaşlı bireylerde hafızayı etkileyen ek faktörler olduğunu düşündürmüştür. Herhangi bir gözlemsel çalışmada olduğu gibi sonuçlar tek başına sadece trans yağların hafızada değişikliklere neden olduğunu göstermez ancak hafıza problemlerine yol açan etkenlerden biri olarak trans yağlar görülebilir. Daha fazla işlenmiş besin yiyen bireylerde beraberinde başka sağlıksız alışkanlıklar da olabileceğinden bu hafıza performansındaki sorunları daha net açıklamaya yardımcı olacaktır. Trans yağlar normal bir yağ molekülünün hidrojenasyon denilen bir işlemi sonucu oluşur. Bu süreçte bitkisel yağ ısıtılır ve hidrojen gazıyla birleştirilir. Hidrojene bitkisel yağlar daha uzun süre dayanırlar, bozulma oranları düşüktür. Üreticiler için sıklıkla tercih edilen bu teknik sağlık açısından kötüdür. Trans yağlar kalp hastalığından kansere kadar önemli sağlık sorunları için risk faktörüdür. Trans yağlar denince ilk akla margarinler gelmekteydi. Halen trans yağ içeriği yüksek margarinler olmasına karşın bitki sterol ve stanolleri eklenmiş hayvansal kaynak içermeyen bitkisel margarinler de mevcuttur. Besin etiketlerinde kısmi hidrojene yağ ibaresi olup olmadığına bakılmalıdır. Paket üzerinde trans yağ yoktur yazsa bile içindekiler kısmı incelenmelidir. Margarin kullanımı var ise yumuşak sürülebilir olanları tercih edilmeli, trans yağ içeriği sıfır olmalı ve hidrojene bitkisel yağ ibaresi olmamalıdır. Pişirme yöntemi olarak kızartmalardan uzak durulmalıdır. Hazır salata sosları yerine kendi sosunuzu kendiniz hazırlayın. Soğuk preslenmiş sızma zeytinyağ, keten tohumu yağı veya susam yağı gibi yüksek kaliteli yağlar tercih edilebilir. Fındıkgiller (ceviz, kaju, fındık, badem vb.) yemeklerde hem lezzet hem de sağlıklı yağ ilavesi olması adına denenebilir. Tekli doymamış yağ asidinden zengin kalp ve beyin dostu avokadoda kullanılabilir.”