Finansal piyasalara ilişkin yenilikler içeren teklif TBMM'de

TBMM (AA) - AK Parti'li milletvekillerinin imzasını taşıyan Bankacılık Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi, TBMM Başkanlığına sunuldu.

Teklife göre, bankacılık sistemini tehlikeye düşürdükleri tespit edilen banka mensuplarının imza yetkisi geçici olarak kaldırılabilecek.

Kalkınma ve yatırım bankalarının taşınır ve taşınmaz mal ve hizmet bedellerinin ödenmesi suretiyle veya kar ve zarar ortaklığı yatırımları, taşınmaz, ekipman veya emtia temini, mal karşılığı vesaikin finansmanı, ortak yatırımların kanun uygulamasında kredi sayılması sağlanarak, değişen koşullar altında yeni finansman yöntemlerinin oluşması halinde, bu yöntemlerin de kredi sayılabilmesi için BDDK'ya yetki veriliyor.

Bir banka ile bankanın nitelikli pay sahipleri, banka yönetim kurulu üyeleri, genel müdürü, genel müdür yardımcıları ile başka unvanlarla istihdam edilseler dahi yetki ve görevleri itibarıyla bunlara denk veya daha üst konumlarda görev yapan yöneticileri ile bunların eş ve çocukları, birlikte veya tek başına, doğrudan ya da dolaylı olarak kontrol ettikleri ya da sınırsız sorumlulukla katıldıkları veya yönetim kurulu üyesi ya da genel müdürü oldukları ortaklıklar bankanın dahil olduğu risk grubunu oluşturacak.

Sermayesinin çoğunluğu ayrı ayrı veya birlikte Hazineye, Özelleştirme İdaresi Başkanlığına, Türkiye Varlık Fonu Yönetimi Anonim Şirketinin, Türkiye Varlık Fonunun veya bunlara ait fonlara veya merkezi yönetim kapsamındaki kamu idarelerine ait bankaların her biri, doğrudan veya dolaylı olarak kontrol ettikleri ortaklıklar ile birlikte ayrı bir risk grubu oluşturacak.

Kamu iktisadi teşebbüsleri ile hisselerinin çoğunluğu Özelleştirme İdaresi Başkanlığının, Türkiye Varlık Fonu'nun Yönetimi Anonim Şirketinin, Türkiye Varlık Fonunun veya bunlara ait fonların elinde bulunan diğer kamu kurum ve kuruluşlarının her biri sermaye, yönetim ve denetimlerine hakim oldukları bağlı ortaklık, iştirak ve müesseseler ile birlikte ayrı bir risk grubu oluşturacak.

Türkiye Varlık Fonu Yönetimi Anonim Şirketi, Türkiye Varlık Fonu veya bunlara ait fonlar ile yapılan işlemler, bu kurumlarca çıkarılan ya da ödenmesi garanti edilen bono, tahvil ve benzeri borçlanma araçlarının kredi sınırlamalarına tabi olmayacak.

Kalkınma ve yatırım bankalarının kredi müşterilerinden, ortaklıklarından ve nitelikli paya veya denetim komitesine üye atama imtiyazına sahip ortaklarından sağlayacakları fonlar ile bankalardan, para piyasaları, sermaye piyasaları ve organize piyasalardan kullanacakları fonlar mevduat sayılmayacak.

BDDK tarafından sistemik önemli olarak belirlenen bankalar, kanun ve kanuna istinaden çıkarılan düzenlemelerde yer alan koruyucu hükümlere uyumsuzluk nedeniyle veya sair suretle mali bünyelerinde bozulma yaratacak hallerden herhangi birinin görülmesi veya görülme ihtimalinin ortaya çıkması halinde alınacak tedbirlerin önceden belirlenmesi maksadıyla, önlem planı hazırlamak ve BDDK'ya göndermekle yükümlü olacak.

Bu bankalar, konsolide veya konsolide olmayan bazda yaptıkları değerlendirmeler sonucunda, mali bünyelerinde bozulma yaratacak hallerden herhangi birinin gerçekleşmesi veya gerçekleşme ihtimalinin ortaya çıkması durumlarında, önlem planında yer alan konsolide veya konsolide olmayan bazda uygulanacak tedbirleri almak ve ivedilikle BDDK'ya bilgi vermekle yükümlü olacak.

BDDK tarafından konsolide veya konsolide olmayan bazda yapılan denetimler sonucunda mali bünyede bozulma meydana getirecek hallerin gerçekleştiğinin veya gerçekleşme ihtimalinin tespit edilmesi halinde, BDDK, bankadan önlem planında yer alan tedbirlerden birini veya birkaçını almasını isteyebilecek.

"Müşteri sırrı"

Bankacılık faaliyetlerine özgü olarak bankalarda müşteri ilişkisi kurulduktan sonra oluşan gerçek ve tüzel kişilere ait veriler, müşteri sırrı haline gelecek.

Diğer kanunların emredici hükümleri saklı kalmak kaydıyla, müşteri sırrı niteliğindeki bilgiler, sır saklama yükümlülüğünden istisna tutulan haller haricinde Kişisel Verilerin Korunması Kanunu uyarınca müşterinin açık rızası alınsa bile, kendisinden gelen bir talep ya da talimat olmaksızın yurt içindeki ve yurt dışındaki üçüncü kişilerle paylaşılamayacak ve bunlara aktarılamayacak.

BDDK, ekonomik güvenliğe ilişkin yapacağı değerlendirme neticesinde, müşteri sırrı ya da banka sırrı niteliğinde olan her türlü verinin, yurt dışındaki üçüncü kişilerle paylaşılmasını ya da bunlara aktarılmasını yasaklamaya, ayrıca bankaların faaliyetlerini yürütmede kullandıkları bilgi sistemleri ve bunların yedeklerinin yurt içinde bulundurulması hususunda karar almaya yetkili olacak.

Sır saklama yükümlülüğünden istisna tutulan hallerde yapılacak paylaşımlar da dahil olmak üzere, müşteri sırrı ve banka sırrı niteliğindeki bilgiler, sadece belirtilen amaçlarla sınırlı olmak ve ölçülülük ilkesine uygun olarak bu amaçların gerektirdiği kadar veriyi içermek kaydıyla paylaşılabilecek.

Bankalar tarafından finansal piyasalarda yapay arz, talep veya döviz kuru dahil fiyat oluşumunu sağlamak amaçlı işlem ve uygulamaların yapılması, internet ortamı dahil farklı araçlarla gerçeğe aykırı veya yanıltıcı bilgilerin yayılması, tasarruf sahiplerinin gerçeğe aykırı veya yanıltıcı şekilde yönlendirilmesi ya da bu amaçları sağlamaya yönelik benzer işlem ve uygulamaların yapılması finansal piyasalarda manipülasyon ve yanıltıcı işlemler olarak kabul edilecek. Hangi işlem ve uygulamaların bu madde kapsamına gireceği BDDK tarafından belirlenecek.

Bankacılık sisteminin geneli için belirlenen standart oran ve sınırların kalkınma ve yatırım bankaları için farklılaştırılması konusunda BDDK'ya yetki veriliyor.

Katılım ve kalkınma bankaları

Teklifle, katılım bankaları ile kalkınma ve yatırım bankalarının Bankacılık Kanunu'nda düzenlenen faaliyetleri faizsiz yöntemlerle gerçekleştirmelerine ilişkin usul ve esasları belirlemek üzere de BDDK'ya yetki verilmesi öngörülüyor.

Katılım bankaları ile kalkınma ve yatırım bankalarınca faizsiz finansman sağlamak amacıyla katıldıkları ortaklıkların bankanın dahil olduğu risk grubu kapsamında değerlendirilmeyecek.

Kalkınma ve yatırım bankalarına tanınan ortaklık payı sınırlamasına ilişkin muafiyetin katılım bankalarının faizsiz finansman sağlamak amacıyla edindikleri ortaklık payları için de tanınması, katılım bankalarının faizsiz yöntemlerle finansman sağlanması nedeniyle üstlendikleri yükümlülüklerden dolayı gayrimenkul ve emtia üzerine yaptıkları işlemlere ilişkin özel hükümler düzenebilecek.

Bankaların kredi, mevduat, dış ticaret, transfer, nakit yönetimi ve kredi kartı gibi tüm faaliyetlerinden her ne ad altında olursa olsun aldıkları ücret, masraf ve komisyonların belirlenmesi hususundaki yetkiler Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasına veriliyor.

Bankacılık Kanunu ve bazı kanunlarda değişiklik yapan teklif, Bankacılık Kanunu, Banka Kartları ve Kredi Kartları Kanunu, Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri Kanunu'nda yer alan idari para cezalarını güncelliyor.

Kurul kararıyla ve gerekçesi belirtilmek suretiyle Bankacılık Kanunu kapsamındaki kuruluşlara, "yurt içinde şube açma" ve "sınır ötesi faaliyetler" hükmüne aykırı şekilde şube ve temsilcilik açılması halinde, 100 bin liradan 200 bin liraya kadar idari para cezası uygulanacak.

Pay edinim ve devirlerindeki bazı hükümlere aykırılık halinde 100 bin liradan 200 bin liraya, kanunda belirtilen hükümlere aykırı olarak banka genel müdür ve yardımcılarına atama yapılması veya çalışma ve imza yetkisi yasağına tabi kişilerin yaklanan görevlerde çalıştırılması halinde 100 bin liradan 500 bin liraya, karar defteri hükümlerine aykırılık halinde bağımsız denetim kuruluşları veya değerleme ve derecelendirme kuruluşlarına yönelik hükümlere ya da muhasebe ve raporlama sistemine, konsolide finansal raporlar, finansal raporların imzalanması, sunulması, ilanı ve denetimi veya belgelerin saklanması hükümlerine aykırı davranılması halinde 50 bin liradan 100 bin liraya kadar idari para cezası kesilecek.

Dahil olunan risk grubu ve mensuplara kredi kullandırma koşulları çerçevesinde kredi yasaklarına uyulmaması halinde 50 bin liradan az olmamak üzere verilen kredinin yüzde 5'i tutarına kadar, ayrılması gereken karşılıkların tesis edilmemesi halinde 500 bin liradan az olmamak üzere ayrılması gereken karşılık tutarının yüzde 5'ine kadar, kredi sınırlarına uyulmaması halinde 500 bin liradan az olmamak üzere aykırılık oluşturan tutarın yüzde 5'ine kadar, kanunda belirtilene aykırı şekilde ortaklık payı edinilmesi halinde 500 bin liradan az olmamak üzere aykırılık teşkil eden tutarın yüzde 5'ine kadar, yasaklama ve sınırlamalara aykırılık halinde 500 bin liradan az olmamak üzere yasaklama ve sınırlama konusu değerin yüzde 5'ine kadar ceza uygulanacak.

Sandık ve vakıflara ilişkin işlemler hükümlerine aykırılığın cezası 500 bin liradan az olmamak üzere aykırılık tutarı kadar, bağış sınırlamasına uyulmamasının cezası ise 500 bin liradan az olmamak üzere aykırılık tutarı kadar olacak.

Türkiye'de kurulan kredi kuruluşlarının yurt dışındaki şubeleri ve ortaklıklarının, mevduat cüzdanı ve fon toplamaya ilişkin evrakın düzenlenmesi işlemlerini faaliyette bulundukları ülkede yapmaması; bu şube veya ortaklıklar adına yurt içinde mevduat cüzdanı ve fon toplamaya ilişkin evrak düzenlenmesi halinde 500 bin liradan 1 milyon liraya kadar idari para cezası verilecek.

Kredi kuruluşlarının, mevduat hesapları ile katılım fonu hesaplarını Merkez Bankasınca tespit edilecek vade ve türlerine göre tasnif etmemesi, tasarruf mevduatı ve gerçek kişilere ait katılım fonunu diğer hesaplardan ayırmaması halinde kesilecek idari para cezası 500 bin liradan 1 milyon liraya kadar olacak.

Müşteri hakları hükümlerine aykırılığa 1 milyon liraya kadar ceza

Mevduatın ve katılım fonunun çekilmesi ve müşteri hakları hükümlerine aykırılık halinde 500 bin liradan 1 milyon liraya kadar idari para cezası kesilecek.

Merkez Bankası tarafından miktar ya da oranların tespit edildiği durumlarda, söz konusu miktar ve oranlara aykırılık oluşturan tutarın 10 katına kadar, finansal piyasalarda manipülasyon ve yanıltıcı işlemler olarak kabul edilen işlem ve uygulamaları gerçekleştirenlere, menfaat sağlanması halinde sağlanan menfaatin iki katından az olmamak üzere, bir önceki yıl sonu finansal tablolarında yer alan faiz, kar payı gelirleri, alınan ücret ve komisyonlar ile bankacılık hizmet gelirleri toplamının yüzde 5'ine kadar idari para cezası uygulanacak.

Yaptırım kararı verilinceye kadar aykırılığın birden fazla işlenmiş olması veya idari para cezasının uygulanmasından itibaren 2 yıl içinde aynı aykırılığın tekrarlanması dikkate alınarak Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kuruluna (BDDK) idari yaptırımı ağırlaştırma yetkisi verilecek.

BDDK kararıyla ve gerekçesi belirtilmek suretiyle, ilgili gerçek ve tüzel kişilere Bankacılık Kanunu kapsamında verilmesi öngörülen idari para cezası tutarları da güncelleniyor.

Bankacılık Kanunu'nda yer alan sınırlamalara, kararlara ve düzenlemelere aykırı hareketler dolayısıyla öngörülen idari yaptırım kapsamına, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu ve Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu tarafından Bankacılık Kanunu'na dayanılarak verilen talimatlar da dahil edilecek.

İnternet sitelerine erişim engellenecek

Telafisi mümkün olmayan zararların önlenebilmesi için izinsiz faaliyetlerin işlenmesinde kullanılan internet sitelerine erişimin içerik ve yer sağlayıcılarının yurt içinde olması halinde internet sitesine erişim engellenecek.

BDDK tarafından savcılığa suç duyurusunda bulunulmasını takiben hakim kararı sonrasında internet sitesine erişim engellenecek. İçerik ve yer sağlayıcının yurt dışında olması durumunda kurulun başvurusu üzerine bu tedbirin uygulama yetkisi Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumunda olacak.

Aşım tutarı

Bankaların; kredi kuruluşları ve finansal kuruluşlar dışındaki bir ortaklıktaki payı kendi öz kaynaklarının yüzde 15'ini, bu ortaklıklardaki paylarının toplam tutarı ise kendi öz kaynaklarının yüzde 60'ını aşması halinde, aşım tutarının öz kaynak hesaplamasında ana sermayeden indirim kalemi olarak dikkate alınacağına yönelik hüküm kaldırılıyor. Aşım tutarının öz kaynak hesaplamasında ana sermayeden indirilmesi yerine, Basel standartları uyarınca yüksek risk ağırlığına tabi tutulması sağlanıyor.

Bankacılık Kanunu'nda yapılan değişikliklere göre çıkarılacak düzenlemeler yürürlüğe konulana kadar mevcut hükümler uygulanacak. Bankacılık Kanunu'nda belirtilen sınırlama ve oranlara uyum konusunda yapılan değişiklikler sebebiyle oluşabilecek aşımların giderilmesi için BDDK'ya, bankalara süre verme yetkisi tanınıyor.

Teklif, Banka Kartları ve Kredi Kartları Kanunu'nda da değişiklik yapıyor. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, azami akdi ve gecikme faiz oranlarını tespit ve ilan etmeye yetkili olacak.

Kart limiti artırımına 50 bin liraya kadar ceza

Banka Kartları ve Kredi Kartları Kanunu'nda yer alan idari para cezası tutarları da güncelleniyor.

Kurul kararıyla ve gerekçesi belirtilmek suretiyle bu kanun kapsamındaki kuruluşlara, kart çıkaran kuruluşların, talepte bulunmayan veya sözleşme imzalamayan kişiler adına kart vermeleri, kart çıkaran kuruluşların, kart hamilleri talep etmedikçe kart limitlerini artırmaları halinde 25 bin liradan 50 bin liraya kadar, koruyucu hükümlere aykırılık halinde 50 bin liradan 250 bin liraya kadar idari para cezası uygulanacak.

Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri Kanunu'nda yapılan değişiklikle, sermaye yapılarının güçlendirilmesi ve daha kurumsal bir yapıya kavuşturulmalarını sağlamak amacıyla faktoring şirketlerinin kuruluşunda nakden ödenecek sermaye tutarı, 20 milyon liradan 50 milyon liraya çıkarılacak.

Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri Kanunu'nda yer alan idari para ceza tutarlarının güncellenmesi ve yaptırım kararı verilinceye kadar aykırılığın birden fazla işlenmiş olması veya idari para cezasının uygulanmasından itibaren iki yıl içerisinde aynı aykırılığın tekrarlanması dikkate alınarak BDDK'ye idari yaptırımı ağırlaştırma yetkisi verilecek.

Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri Kanunu'ndaki idari para cezaları da güncelleniyor.

Faktoring şirketleri asgari ödenmiş sermayelerini, düzenlemenin yürürlük tarihinden itibaren bir yıl içinde kanunda belirtilen tutara artıracak.

Teklifle, Sermaye Piyasası Kanunu'nun "ayrılma hakkı"na ilişkin maddesi değiştirilecek.

Buna göre, önemli nitelikteki işlemlere ilişkin genel kurul toplantısına katılarak olumsuz oy veren ve bu muhalefeti tutanağa geçirten pay sahipleri, paylarını halka açık ortaklığa satarak ayrılma hakkına sahip olacak.

Sermaye Piyasası Kurulu (SPK), halka açık ortaklığın niteliğine göre, ayrılma hakkını, ayrılma hakkına konu önemli nitelikteki işlemin kamuya açıklandığı tarihte sahip olunan paylar için kullanılabilmesine ilişkin esasları belirlemeye yetkili olacak.

Halka açık ortaklık, bu payları pay sahibinin talebi üzerine, SPK tarafından belirlenecek esaslara göre adil bir bedel üzerinden satın almakla yükümlü olacak.

Düzenlemeyle, halka açık anonim ortaklıklarda, hakim ortağın değişmesi durumunda ortaya çıkan pay alım teklifi zorunluluğu, payın ya da oy hakkının iktisabına ilişkin bilginin kamuya açıklandığı tarihte pay sahibi olan yatırımcılara tanınacak.

"Borçlanma Aracı Sahipleri Kurulu" oluşturulacak

Sermaye Piyasası Kanunu'na yeni madde eklenerek, "Borçlanma Aracı Sahipleri Kurulu" müessesesi oluşturulacak. Böylelikle yatırımcıların değişen koşullara göre, toplu şekilde hareket edebilmesi ile ihraççılarla yatırımcıların borçlanma araçlarının hüküm ve şartlarının değişmesi yönünde mutabakata varabilmesine imkan sağlanacak.

Yurt dışında sermaye piyasalarında geniş bir uygulama alanı bulan "trust" kurumu, Türk sermaye piyasasına "Teminat Yönetim Sözleşmesi" olarak kazandırılacak ve buna ilişkin genel esaslar belirlenecek.

Teminat yöneticisi, sermaye piyasası araçlarından doğan yükümlülüklerin teminatını teşkil etmek için mülkiyeti kendisine devredilen veya üzerinde lehine sınırlı ayni hak tesis edilen teminat konusu varlıkların sevk ve idaresinin sağlanması, muhafazası, hukuki yollara müracaat edilmesi, temerrüt halinde ya da kanun veya sözleşme hükümlerinde öngörülen sebeplerle, teminattan alacağın karşılanması söz konusu olduğunda; teminata konu varlığın paraya çevrilmesi, teminata konu varlıkların satış tutarının yatırımcılar arasında paylaştırılması, yatırımcıların alacağı karşılandıktan sonra arta kalan değer olursa bunun teminat verene iade edilmesi, borcun sona ermesi ile birlikte teminat konusu varlıkların teminat verene iade edilmesi, yatırımcıların menfaatlerinin korunması da dahil diğer her türlü iş ve muamelelerin yerine getirilmesi için ihraçtan önce, ihraççı ile yazılı olarak akdedilecek bir teminat yönetim sözleşmesi ile yetkilendirilecek.

Teminat yöneticisi, teminatlara ilişkin tapuya tescil işlemleri, gemi sicili, araç sicili ve taşınır rehin sicili dahil ancak bunlarla sınırlı olmamak üzere özel sicillerde yapılacak rehin, ipotek veya herhangi bir ayni hakkın, şerhin, takyidatın, hak ve alacağın tescili, kaydı ve bunlar için gerekli olan her türlü işlem dahil olmak üzere teminatın tesisi, terkini, fekki, sona erdirilmesi konusundaki tüm iş ve muameleleri kendi adına ve yatırımcılar hesabına yerine getirmeye yetkili olacak.

Teminat konusu varlıklar, teminat yöneticisinin mal varlığından ayrı olacak ve ayrı izlenecek. Bu varlıklar, teminat yöneticisinin borçları nedeniyle kamu alacakları için olsa dahi haczedilemeyecek, rehin edilemeyecek, iflas masasına dahil edilemeyecek, üzerlerine ihtiyati tedbir ve ihtiyati haciz konulamayacak.

Teminat yöneticisinin teminaten mülkiyeti devredilen varlıkları tasarruf amacı dışında kullanması durumunda, Türk Ceza Kanunu'nu kapsamında "güveni kötüye kullanma" suçundan hükmedilecek ceza 5 yıldan az olamayacak.

Kitle fonlama platformları

SPK, kitle fonlaması faaliyetlerinin, ortaklığa veya borçlanmaya dayalı olarak halktan para toplanarak yapılmasına ilişkin belirlemede bulunabilecek. Borçlanmaya dayalı kitle fonlaması faaliyetlerine bankacılık mevzuatı hükümleri uygulanmayacak.

Kitle fonlaması işlemlerine ilişkin hazırlanan bilgi formunu imzalayan gerçek ve tüzel kişiler, formda yer alan yanlış, yanıltıcı veya eksik bilgilerden kaynaklanan zararlardan müteselsilen sorumlu olacak.

Yatırım kuruluşları ve portföy yönetim şirketlerinin yapabilecekleri yan hizmetlere, SPK'nin, proje finansmanı dahil belirleyeceği hizmet ve faaliyetlerde kambiyo düzenlemeleri saklı kalmak kaydıyla, kredi ya da ödünç verilmesi ve döviz hizmetleri sunulması da eklenecek.

Tüzel kişiliği bulunmayan yatırım fonları, konut finansmanı fonları ile varlık finansmanı fonlarının tapu, ticaret sicili ve diğer resmi sicillerde tescil, değişiklik, terkin ve düzeltme talepleri dahil olmak üzere her türlü sicil işlemlerinde tüzel kişiliği haiz addolunacak.