Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı tarafından hazırlanan Türkiye Demiryolu Ulaştırmasının Serbestleştirilmesi Hakkında Kanun Tasarısı Meclis’e sunuldu. ‘Demiryoluyla yolcu ve yük taşımacılığının hizmet kalitesi açısından en uygun, etkin ve olabilecek en düşük fiyatla sunulması amacıyla’ hazırlanan tasarıya göre, Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları İşletmesi Genel Müdürlüğü demiryolu altyapı işletmecisi olarak yeniden yapılandırılacak. Ayrıca Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları Taşımacılık Anonim Şirketi adıyla demiryolu tren işletmecisi olarak bir şirket kurulacak.
Tasarının gerekçesinde, bütünleşik ulaştırma sistemi içinde, demiryolu taşımacılık sisteminin avantajlı yönlerinden daha fazla yararlanılabilmesi için alınması gerekli önlemlerin başında demiryolu sektörlerindeki tekelin kaldırılarak, serbest, şeffaf, adil ve sürdürülebilir bir rekabet ortamının sağlanması geldiği belirtildi.
Tasarıya göre, böylelikle demiryolu alanındaki mevcut ülke kaynağının daha verimli kullanılması sağlanacak ve atıl kapasite kullanıma açılacak. Tekelin kaldırılması ve sektörün serbestleştirilmesi ile AB demiryolu mevzuatına da uyum sağlanacak.
TCDD ALTYAPI İŞLETMECİSİ VE TREN İŞLETMECİSİ OLARAK AYRIŞTIRILACAK
Tasarının gerekçesinde, demiryollarında altyapı ve tren işletmeciliği faaliyetlerinin tamamında tekel işletmecisi olan TCDD’nin yeniden yapılandırılması gerektiği belirtilerek, sektörün rekabete açılması ve TCDD’nin altyapı işletmecisi ve tren işletmecisi olarak ayrıştırılarak yapılandırılması için kamu iktisadi teşebbüsü (KİT) mevzuatı çerçevesinde, kamu iktisadi kuruluşu ve bağlı ortaklık modeli kullanılmasının öngörüldüğü belirtiliyor. Bu modelle, işletmeciler arasında uyum ve koordinasyon ile emniyetin temin edilmesi, idari yapılanma, personelin özlük hakları ve statüsü bakımından kolaylık ve kamu desteği sağlanması amaçlanıyor.
Tasarıda ayrıca, demiryolu işletmecisi olarak yeniden yapılandırılacak TCDD’nin, mevcut hukuki statüsünde hiçbir değişiklik yapılmayacağı ve 233 sayılı KİT’ler Hakkında Kanun Hükmünde Kararnameye tabi bir kamu iktisadi kuruluşu olarak varlığına devam edeceği belirtildi.
Kamunun tren işletmecisi olarak ise, TCDD’nin tren işletmesi ile ilgili birimlerinin ayrılarak 233 sayılı KHK’ye tabi ve TCDD’nin bağlı ortaklığı ‘Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları Taşımacılık Anonim Şirketi’ (TCDD Taşımacılık A.Ş.) kurulacağı kaydedildi.
ÖZEL SEKTÖR DE TREN VE ALT YAPI İŞLETMECİLİĞİ YAPACAK
Kanunun temel amacının, tren işletme faaliyetlerindeki TCDD’ye ait tekelin kaldırılarak demiryolu taşımacılığının serbestleştirilmesi ve rekabete açılması olarak belirtilirken; serbestleşmeye paralel olarak TCDD dışındaki kamu tüzel kişileri ile özel sektör anonim şirketlerinin de ulusal demiryolu altyapı ağı üzerinde demiryolu tren işletmecisi olmalarına imkan tanınıyor.
Diğer taraftan, ulusal demiryolu şebekesinin genişletilmesi için TCDD dışındaki kamu tüzel kişileri ile özel sektör anonim şirketlerinin demiryolu altyapısına yatırım yapmalarını sağlamak üzere, kendilerine ait demiryolu altyapısını inşa etmelerine, kendilerine ve/veya başka özel sektör anonim şirketlerine ait demiryolu altyapısı üzerinde demiryolu altyapı işletmecisi olmalarına imkan sağlanıyor.
Ayrıca çapraz sübvansiyonu önlemek için, demiryolu tren işletmelerine yolcu, yük ve kamu hizmeti yükümlülüğüne ait gelir ve gider hesapları ile muhasebelerini ayrı ayrı tutma zorunluluğu getiriliyor.