Türkiye'de seçimler devletin altı pozisyonu için yapılır: cumhurbaşkanlığı (ulusal), parlamento (ulusal), belediye başkanlığı (yerel), ilçe belediye başkanlığı (yerel), il veya belediye meclis üyeleri (yerel) ve muhtarlar (yerel). Seçimler dışında referandumlar da yapılmaktadır.
Milletvekili genel seçimleri, beş (5) yılda bir, 600 üyeli Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne üye seçmek için, nispi temsil sistemi ile yapılır. Bir parti mecliste sandalye elde etmek için, ulusal düzeyde oyların en az %7'sini almalıdır. Küçük partiler, büyük partilerle ittifak kurarak seçim barajından muaf tutulabilir. Bu durumda ittifak içindeki bir partinin %7'yi geçmesi yeterlidir. Bağımsız adaylar seçim barajına tabi değildir.
Yerel seçimler, Türkiye Cumhuriyeti sınırları içerisindeki yerel yönetimleri belirlemek amacıyla yapılır. Cumhurbaşkanları ise 2007'de anayasada yapılan değişikliğe kadar meclis tarafından bir dönem yedi yıllığına seçilmekteydi, bundan sonra halk tarafından en fazla iki dönem beş yıllığına (5+5) seçilmektedir.
Osmanlı Devletinden Türkiye Cumhuriyetine geçişte yer alan en önemli kurum, faaliyetine 23 Nisan 1920’de başlayan ve Nisan 1923’e kadar sürdüren Birinci TBMM’dir. Genelde “Birinci Meclis” ismiyle anılan ve bu araştırmada da aynı isimle anılacak olan Birinci TBMM, hem ülkenin düşman güçleri tarafından istilâsına karşı verilen mücadeleyi fiilen yürütür ve hem de devlet politikası halinde yüzyılı aşkın süredir devam eden batılılaşma sürecinin önemli bir aşamasını teşkil eder.
1. Dönem milletvekillerinin 288’i yükseköğrenim görmüş, 94’ü orta öğrenim mezunu kişilerden oluşmaktaydı. Meslek dağılımı şu şekildeydi: 162 serbest meslek, 133 devlet memuru, 54 asker, 32 din adamı, 30 aşiret reisi, 7 teknik eleman, 16 sağlık görevlisi, 2 Reji görevlisi. Toplam 378 milletvekilinin 162’si birden fazla dil bilgisine sahipti.
1.TBMM’NİN ÖZELLİKLERİ VE ÖNEMİ
Genel bilgilerden sonra TBMM ilk meclisini tanıyalım:
a) İstanbul ‟un işgali tüm yurda duyurulmuş ve kınanmıştır.
b) Türkiye Büyük Millet Meclisi açılmadan 17 gün önce 6 Nisan 1920‟de kurulan Anadolu Ajansı, devleti kuran bu kurumun çıkardığı ilk yasaları duyurdu; Milli Mücadelenin ve Kurtuluş Savaşı’nın her aşamasına, Cumhuriyet devrimlerine tanıklık etti.
c)Bağımsız devletlere gönderilen yazılarla işgal protesto edilmiştir.
d) 19 Mart 1920‟de bütün sancak ve vilayetlere telgraf çekilerek seçimlerin yeniden yapılması ve seçilen milletvekillerinin derhal Ankara’ya gelmesi istenmiştir.
e) İstanbul’dan kaçarak Ankara’ya gelebilen milletvekillerinin, milletvekilliği haklarının saklı olduğu belirtilmiştir. (Ulusal iradeye ters düşmemek ve ulusal birliği sağlamak amaçlanmıştır.)
f)İstanbul’la resmi telgraf ve telefon görüşmeleri yasaklanmıştır.
Yapılan çalışmalar sonucunda I.TBMM 23 Nisan 1920‟de 120 milletvekilinin katılmasıyla açılmıştır. Meclis’in açıldığı gün, gündem olmadığı için Mustafa Kemal Paşa’nın sunduğu önerge görüşülmüş ve karara bağlanmıştır.
I.TBMM’NİN ÖZELLİKLERİ:
a) Yeni Türk devletinin kurulmasını sağlamıştır.
b) İnkılapçı bir meclistir. İlk inkılabı kendisi yani ulusal egemenliktir. Daha sonra Saltanat‟ı
kaldıran meclis de yine bu meclistir.
c) Bu meclis yetkilerini bir süre Başkomutanlık Yasası ile Mustafa Kemal Paşa’ya
devretmiştir
d) TBMM‟nin ilk gün geçici başkanı en yaşlı üye sıfatıyla Sinop Mebusu Mehmet Şerif
(Avcıoğlu d. 1845, ö. 15 Eylül 1929) oldu.
e) Kurucu meclis özelliği taşır. Çünkü ilk anayasa olan 1921 Teşkilat-ı Esasiyesi‟ni hazırlamıştır.
f) Temsil Heyeti‟nin görevine son vermiştir.
g) Azınlık milletvekili yoktur, bundan dolayı ulusal bir meclistir.
h) Ulusal egemenlik ilkesini benimsemiştir.
i) Bir ihtilal meclisidir.
j) Ulusal kurtuluş mücadelesini yürütmüş ve bağımsızlığı sağlamıştır. 3 yıl kesintisiz devam etmiştir.
k) Ulusal birliğin bozulmasını engellemek amacıyla (ilk dönemde) padişahlık ve halifelik kurumlarına okunmamıştır.
l) Güçler birliği ilkesini benimseyerek (yasama, yürütme, yargı) ülkeye tam olarak egemen olmuştur.
m) Mecliste partiler yoktur, gruplar vardır. Bunlar: HALK ZÜMRESİ, İSTİKLAL, TESANÜD, YEŞİLORDUCULAR, MÜDAFAA-İ HUKUKÇULAR VE ISLAHAT GRUPLARIDIR.
Mustafa Kemal Paşa’nın Meclis’in açılışından iki gün önce, 21 Nisan 1920’de Anadolu’daki bütün askerî birlikler ile sivil idarecilere gönderdiği ve açılıştan önce yapılması gereken dinî merasimlerin ne şekilde icra edileceğini ayrıntıları ile yazdığı emrinin orijinal metni ve latin alfabesi ile yazılmış sadeleştirilmiş hali.
1. Allah’ın ihsanı ile Nisan’ın yirmiüçüncü cuma günü, cuma namazından sonra Ankara’da Büyük Millet Meclisi açılacaktır..
2. Vatanın istiklâli, hilâfet ve saltanatın kurtarılması gibi en mühim ve hayatî görevleri ifâ edecek olan Büyük Millet Meclisi’nin açılış gününü Cuma’ya tesadüf ettirmekle o günün mübarek olmasından istifade için açılıştan önce bütün milletvekilleri ile Hacı Bayram Velî Câmi-i Şerîfi’nde Cuma namazı kılınarak Kur’an’ın nurlarından ve salâttan feyzalınacaktır. Namazdan sonra sakal-ı şerif ve sancak-ı şerif taşınarak daireye gidilecektir. İçeriye girilmeden önce bir dua okunacak ve kurbanlar kesilecektir.
3. O günün kudsiyetini sonsuza kadar ulaştırmak maksadıyla bugünden itibaren vilâyet merkezinde Vali Beyefendi Hazretleri’nin düzenlemesi ile hatim indirtilip Buhârî-i Şerîf okutulacak, hatmin geri kalan kısmı Cuma namazından sonra Meclis’in önünde tamamlanacaktır.
4. Kutsal ve yaralı vatanımızın her köşesinde aynı şekilde bugünden başlayarak Buhârîler okunup hatimler indirilecek, Cuma günü ezandan önce minarelerde salâvâtlar getirilecek, hutbede halifemiz padişahımız efendimizin (Sultan Vahideddin’in) ismi zikredilirken padişahın ve teb’anın bir an önce kurtulup saadete ermesi duası da ilâveten okunacaktır.
Cuma namazının kılınmasından sonra hatim tamamlanarak hilâfet ve saltanat ile vatanın her tarafının kurtulması maksadıyla yapılan millî çalışmaların önemi ve kutsallığı, milletin her ferdinin vekillerinden meydana gelen Büyük Millet Meclisi’nin yapacağı vatanî vazifeyi ifa mecburiyeti hakkında öğütler verilecektir. Daha sonra halîfe ve pâdişâhımızın, din ve devletimizin, vatan ve milletimizin kurtuluşu, selâmeti ve istiklâli için dua edilecektir.
Bu dinî ve vatanî merasimin tamamlanıp camilerden çıkılmasından sonra Osmanlı topraklarının her tarafından hükümet makamına gelinerek Meclis’in açılmasından dolayı resmî tebrikler sunulacaktır. Yine her tarafta Cuma namazından önce uygun şekilde Mevlid-i Şerîf okunacaktır.
5. İşbu tebliğin hemen yayınlanıp gönderilmesi için bütün vasıtalara başvurulacak ve hızlı bir şekilde en ücra köylere, en küçük askerî kıt’alara ve memleketin bütün kuruluşlarına ve müesseselerine yollanması sağlanacaktır. Ayrıca büyük levhalar hâlinde her tarafa asılacak ve mümkün olan yerlerde bastırılıp bedava olarak dağıtılacaktır.
6. Cenâb-ı Hak’ka tam bir muvaffakiyet için niyaz edip yalvarıyoruz.
TEMSİL HEYETİ ADINA MUSTAFA KEMAL
TBMM’nin Açılmasıyla:
- Temsil Kurulu’nun görevi sona ermiştir.
- Yeni Türk devletinin temelleri atılmıştır.
c) Milli egemenliğin yönetime egemen olması sağlanmıştır.
d) Bağımsızlık mücadelesi hız kazanmıştır.