Makedonya ile Yunanistan arasındaki isim sorununu çözen anlaşmanın kabulüne ilişkin pazar günü yapılan "başarısız" istişare referandumunun ardından Makedonya siyasetini yoğun bir gündem bekliyor.
Makedonya'nın adının "Kuzey Makedonya Cumhuriyeti" olarak değiştirilmesini öngören ve Avrupa Birliği (AB) ile NATO üyeliklerinin anahtarı olarak nitelendirilen referandum, her ne kadar "evet" oyları yüzde 91,46 seviyesinde olsa da yeterli katılım olmaması nedeniyle başarısız sayıldı.
Referandumdan çıkacak sonuç ne olursa olsun, Yunanistan ile imzalanan Prespa Anlaşması'nın kabulü için Makedon meclisindeli milletvekillerinin 3'te 2'sinin desteği gerekiyor. Dolayısıyla 120 milletvekilin bulunduğu meclisteki 81 milletvekilinin anlaşmanın onaylanması lehine oy vermesi gerekecek.
Referandumda "evet" seçeneğini destekleyen Başbakan Zoran Zaev, "boykot" kampanyası yürüten muhalefet kanadı ile görüşüp anlaşmanın onayı için onların desteğini arayacak. Meclisteki oylamaya ilişkin müzakerelerin hafta boyunca sürmesi bekleniyor.
Kısa süre içinde anlaşmanın mecliste onaylanmaması durumunda ise erken seçim senaryosu gündeme gelecek.
Başbakan Zaev, referandumun ardından yaptığı değerlendirmede, referandumda oy kullananların iradesinin, mecliste siyasi eyleme dönüşmesi gerektiğini vurgulayarak, muhalefetteki İç Makedon Devrimci Örgütü-Makedonya Ulusal Demokratik Birliği (VMRO-DPMNE) milletvekillerinden oy kullanan vatandaşların çoğunluğunun seçimine saygı göstermelerini beklediğini ifade etmişti.
Erken seçim sinyali veren Zaev, "Aksi takdirde diğer demokratik aracı kullanmamız gerekecek. Bu da hemen erken genel seçimler demek." ifadesini kullanmıştı.
Öte yandan, VMRO-DPMNE Genel Başkanı Hristiyan Mickoski ise sandığa gitmeyen ya da "hayır" oyu kullanan seçmenlerin isim değişikliğine karşı çıkarak "Burası Makedonya" mesajı verdiğini kaydetmişti.
Referandumun hem Yunanistan ile yapılan anlaşmanın hem de hükümetin mağlubiyeti olduğunu söyleyen Mickoski, Zaev'in erken seçim açıklamasına ilişkin de "Zaev'in erken seçime değil, emekliliğe gitmesi gerektiği" yorumunda bulunmuştu.
Bu arada, Makedonya ve Yunanistan'ın isim sorununun çözümüne ilişkin acele etmelerinin başlıca nedeni olarak Yunanistan'da yapılacak genel seçimi mevcut iktidarın kaybetmesi durumunda, imzalanan anlaşmanın geçersiz kalabileceği gösteriliyor. Aynı şekilde Makedonya'nın da erken seçime gitmesi ve mevcut iktidarın seçimi kaybetmesi durumunda da benzer bir senaryonun yaşanabileceği ifade ediliyor.
Batı'ya göre referandum "başarılı"
Katılım referandumun başarılı sayılabilmesi için yetersiz olsa da referandumda "evet" oylarının açık ara farkla önde olması, AB ve NATO yetkililerince memnuniyetle karşılandı.
AB Komisyonu'nun Genişlemeden Sorumlu Üyesi Johannes Hahn, sandığa giden Makedonya halkını tebrik ederek, ülkedeki siyasi liderlerden halkın iradesine saygı göstermelerini istedi.
Prespa Anlaşması'nın büyük bir destek aldığının altını çizen Hahn, "İstişare referandumunda oy vererek demokratik haklarını kullanan vatandaşları tebrik ediyorum. Son derece önemli 'evet' oyları, Prespa Anlaşması'na ve ülkenin Avrupa-Atlantik yoluna büyük bir destektir." değerlendirmesinde bulundu.
NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg de referandumda "evet" oylarının kazanmasından duyduğu memnuniyeti dile getirerek, "Bu tarihi fırsatı değerlendirmeleri noktasında siyasi liderleri ve partileri sorumlu ve yapıcı davranmaya çağırıyorum. NATO’nun kapıları açık, ancak tüm ulusal prosedürler tamamlanmalı." dedi.
Anlaşmanın diğer tarafı Yunanistan ise referandum sonucunu "çelişkili" olarak değerlendirdi.
Dışişleri Bakanlığından yapılan açıklamada, Makedonya halkının tercihine saygı duyulduğu ifade edilirken, "Yeterli katılım olmadan ezici bir 'evet' çoğunluğu. Komşu ülke halkının geniş bir kesimi anlaşmaya destek verdi. Ancak, önemli bir kısmı da şüpheyle karşıladı." ifadesi kullanıldı.
Makedonya'daki gelişmelerin yakından takip edildiği kaydedilen açıklamada, Yunanistan'ın Prespa Anlaşması'na bağlı kalacağı vurgulandı.
Yunanistan'ın da anlaşmayı onaylaması gerekiyor
Makedonya'da anlaşmanın meclisten geçerek onaylanması ile süreç tamamlanmıyor. Prespa Anlaşması'nın Yunanistan meclisinde de onaylanması gerekiyor.
Yunanistan'da hükümetin küçük ortağı Bağımsız Yunanlar (ANEL) Partisi desteklemese de Prespa Anlaşması'nın meclisten geçeceği tahmin ediliyor.
Referandum öncesinde Makedonya'yı ziyaret eden yabancı siyasiler de anlaşmanın sadece Makedonya için değil, aynı zamanda Yunanistan için de önemli olduğunu ifade ederek, çözümün sadece Makedonyalıların değil, Yunanların da çıkarına olduğunu kaydetmişti.
Yunanistan meclisinde anlaşmanın kabul edilmesi durumunda ise Atina yönetimi, NATO üyesi ülkelere göndereceği mektupla Makedonya ile isim sorununu çözdüğünü bildirecek.
Öte yandan, Prespa Anlaşması'nın Makedonya'daki yasalaşma sürecinin tamamlanamaması durumunda Yunanistan ayağına geçilmeyecek ve "tarihi" olarak nitelendirilen bu anlaşma suya düşmüş olacak.
Makedonya'nın adının "Kuzey Makedonya Cumhuriyeti" olarak değiştirilmesini öngören anlaşmaya ilişkin istişare referandumunda halka "Makedonya ve Yunanistan arasındaki anlaşmayı kabul ederek Avrupa Birliği (AB) ve NATO üyeliğine var mısınız?" sorusu yöneltildi.
Devlet Seçim Komisyonu (DİK) tarafından açıklanan resmi sonuçlara göre, hukuki bağlayıcılığı olmayan bu istişare referandumunun başarılı sayılması için kayıtlı seçmen sayısının yarısından bir fazlasının sandığa gitmesi gerekirken, katılım yüzde 36,91 seviyesinde kaldı. DİK tarafından açıklanan verilere göre, kayıtlı 1 milyon 806 bin 336 seçmenin 666 bin 743'ü oy kullandı. Katılanların yüzde 91,46'sı "evet", yüzde 5,65'i "hayır" oyu kullandı. İsim anlaşmasının kabulü için "evet" oyu verenlerin sayısının 609 bin 813, "hayır" oyu verenlerin sayısının 37 bin 700 olduğu açıklandı. Oyların yüzde 2,89'u ise geçersiz sayıldı.
İsim sorunu nedir?
Başta Türkiye olmak üzere birçok devlet, Makedonya'yı anayasal adı olan "Makedonya Cumhuriyeti" ismiyle tanısa da Yunanistan, kendi sınırları içinde "Makedonya" isimli bir bölge bulunduğu gerekçesiyle ülkenin isminin değiştirilmesini talep ediyordu.
Makedonya, bağımsızlığını ilan ettiği 1991'den bu yana güney komşusu Yunanistan ile devam eden isim sorunu nedeniyle AB ve NATO'ya üye olamıyor.
Makedonya'nın uluslararası tanınırlığı, ülkenin Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu'nda oy birliğiyle BM üyeliğine kabul edildiği 1993 yılının Nisan ayında kesinlik kazanmış ancak güney komşusu Yunanistan'ın itirazıyla geçici referans olarak "Eski Yugoslavya Cumhuriyeti Makedonya (FYROM)" adıyla üyeliğe kabul edilmişti.
Yunanistan Başbakanı Aleksis Çipras ile Makedonya Başbakanı Zaev, 12 Haziran'da ülkelerinde düzenledikleri basın toplantılarında görüşmeler neticesinde "Kuzey Makedonya Cumhuriyeti" adı üzerinde anlaştıklarını açıklamış, iki ülke hükümet temsilcilerin katılımıyla 17 Haziran'da imzalar atılmıştı.
Makedonya ve Yunanistan'ın, vardıkları anlaşmada yer alan yükümlülüklerini tamamen yerine getirmelerinin ardından Makedonya'nın "Kuzey Makedonya Cumhuriyeti" ismi ile resmi olarak NATO'nun 30. üyesi olması bekleniyor.