Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Türkiye'nin vizyon projeleri arasında yer alan Togg'un seri üretiminin yapılacağı TOGG Gemlik Kampüsü'nün açılış törenindeki konuşmasında, Türkiye'nin Otomobili Girişim Grubu'nun ortakları ve paydaşlarına teşekkür etti.
Cumhuriyet'in 99. yılını kutlayan Erdoğan, "Anadolu topraklarını bizlere vatan yapan ecdadı, Milli Mücadele'nin kahramanlarını, Cumhuriyetimizin banisi Gazi Mustafa Kemal ile Büyük Millet Meclisimizin tüm mensuplarını rahmetle, şükranla yad ediyorum. Bu anlamlı günde, milletçe tek yürek olduğumuz böylesine tarihi bir açılışta buluşmamızı nasip eden Rabb'ime sonsuz hamd-ü senalar ediyorum. Evet, millet olmak demek; aynı vatanda hür bir şekilde yaşamak, farklılıkları ortak hayallerle birleştirmek, hüzünlerin üstesinden ortak sevinçlerle gelmek, hedeflere ortak çabalarla ulaşmak demektir. Millet olmak demek, tüm bu hasletler üzerinde ortak bir geleceğe yönelmek demektir." diye konuştu.
"60 YILLIK HAYALİN GERÇEĞE DÖNÜŞÜNE ŞAHİTLİK EDİYORUZ"
Cumhurbaşkanı Erdoğan, Togg'un önemine vurgu yaparak konuşmasını şöyle sürdürdü:
"Togg, ülkemizin güçlü yarınları için işte bu ortak hayali kurmanın tadını hepimize yaşatan projenin adıdır. Seri üretim bandından indirip sizlerin huzuruna çıkardığımız bu ilk araçla, 60 yıllık hayalin gerçeğe dönüşüne şahitlik ediyoruz. Bir tarafta kırmızı, bir tarafta beyaz. Ne anlama geldiğini herhalde anlıyorsunuz. Bayrakları bayrak yapan üstündeki kandır, toprak eğer uğrunda ölen varsa vatandır. Bunun için 'Togg, Türkiye’nin, 85 milyonun ortak gururudur.' diyoruz. Ülkemizin dört bir yanından ve dünyanın çeşitli yerlerinden Türkiye’nin yerli ve milli otomobili Togg'un başarısı için destek veren, dua eden herkese gönülden teşekkür ediyorum. 'Bu bir memleket meselesidir.' diyerek, bugünkü heyecanımıza ortak olan siyasi parti genel başkanlarına, milletvekillerine ve devletimizin her kademesinden arkadaşlarımıza, elbette en başta da aziz vatandaşlarımıza şükranlarımı sunuyorum.
Togg'u seri üretim bandından indirmek için gecesini gündüzüne katan babayiğitlerimizi, teknisyenlerimizi, mühendislerimizi ve emekçilerimizi yürekten kutluyorum. Sizler, milletimizle birlikte Nuri Demirağ'ın, Nuri Killigil'in, Vecihi Hürkuş'un ve Şakir Zümre'nin mirasını da onurlandırdınız. Biliyorsunuz, dün Ankara'da Cumhuriyetimizin yeni asrına damga vuracak Türkiye Yüzyılı vizyonumuzun müjdesini milletimizle paylaştık. Türkiye Yüzyılı'nın ilk fotoğrafı da işte burada hizmete açtığımız tesistir, önünde durduğumuz araçtır."
Cumhurbaşkanı Erdoğan, üreticilerinin Togg'u akıllı cihaz olarak tarif ettiğini söyledi.
Türkiye'nin yerli ve milli otomobilinin üretileceği TOGG Gemlik Kampüsü'nün ve banttan indirilen akıllı cihazların ülkeye ve millete hayırlı olmasını dileyen Erdoğan, Türk milletinin binlerce yıldır en çetin engelleri aşarak varlığını sürdürdüğünü ve adeta feleğin çemberinden geçerek devletini kurduğunu ifade etti.
Erdoğan, Cumhuriyetin ilk yıllarına 1. Dünya Savaşı'nın tüm yükünü sırtlanmış, savaşlardan yorgun düşmüş, kaynakları tükenmiş bir ülke olarak girildiğini vurgulayarak, "O zor günlerde milli mücadele ruhuyla işine sarılan müteşebbislerimiz tüm imkansızlıklara rağmen çok önemli girişimler başlattılar. Bu heyecanla Ankara'da fişek, Kırıkkale'de çelik, Kayseri'de uçak fabrikaları kuruldu. Anadolu'da daha nice eserin temeli atıldı. Ancak, genç cumhuriyetin bu parlak girişimleri 2. Dünya Savaşıyla birlikte görünmez eller tarafından birer birer akamete uğratıldı." diye konuştu.
"BİZE KÜÇÜK DÜŞÜNMEK ASLA YAKIŞMAZ"
Cumhurbaşkanı Erdoğan, Vecihi Hürkuş, Nuri Demirağ, Şakir Zümre ve Nuri Killigil gibi kendi kabiliyetleri, çabaları ve kaynaklarıyla fabrikalar kuran vatansever girişimcilerin önlerinin kesildiğini dile getirerek, şöyle devam etti:
"Ne hazindir ki o fabrikalarda üretilen uçakların yerini kuluçka makineleri, imal edilen bombaların yerini ise soba boruları aldı. Kimi sinsice, kimi hoyratça yürütülen yıkımlarla insanımızın öz güvenini öyle bir kırdılar ki on yıllar boyunca üzerimize giydirilen deli gömleği misali içine sıkıştırıldığımız cendereden kurtulamadık. Ülkemizin son 20 yılı bize biçilen bu gömleği yırtmanın, özümüzdeki cevheri gömüldüğü yerden çıkarmanın mücadelesiyle geçti. Binlerce yıllık kadim bir devlet geleneğinin, 6 asır boyunca dünyayı yönetmiş bir cihan devletinin mirasçısı olarak bize yakışan da buydu. Çünkü biz tıptan mühendisliğe her alanda çıkarttığı icatlarla günümüz biliminin temellerini atmış, alimlerin, çağ açıp çağ kapatmış Fatihlerin, dünyayı değiştiren öncülerin torunlarıyız. Bunun için bize küçük düşünmek asla yakışmaz."
Türkiye'nin hedeflerinin büyük, vizyonunun geniş ve inancının tam olduğuna dikkati çeken Erdoğan, şunları kaydetti:
"Güçlü olmanın ve güçlü kalmanın yolu ise kendi kendine yetebilmekten, namerde muhtaç kalmamaktan geçiyor. İşte biz bunun için her fırsatta 'milli' diyoruz, 'yerli' diyoruz. Milli teknoloji hamlemizin rehberliğinde savunma sanayinden otomotive, enerjiden sağlığa, her alanda elde ettiğimiz başarıları görüp de yüreği sevinçle dolmayan var mı? Atak ve Gökbey helikopterlerimizi, Anadolu savaş gemimizi, Hürkuş uçağımızı, Akıncı, Bayraktar, Anka insansız hava araçlarımızı, Tayfun füzemizi görüp de göğsü kabarmayan var mı? İşte Tayfun füzeleri atılmaya başladı. Yunan ne yapmaya başladı? Hemen televizyon yayınlarında, gazetelerinde, Tayfun onların gündemine girdi. Daha durun bakalım, daha bunun arkası gelecek. Şimdi Togg Avrupa'nın yollarına bütün bu modelleriyle girdiği zaman ciddi manada tutuşacaklar. Ne diyecekler? 'Çılgın Türkler geliyor' diyecekler."
Erdoğan, eğitimden sağlığa, güvenlikten adalete, ulaştırmadan enerjiye her alanda ülkeye kazandırdıkları eserlerden istifade ederken gururlanmayan olup olmadığını sordu, karşısında gurur tablosunu gördüğünü söyledi.
"İstisnalar elbette çıkabilir. Hiç kendinizi üzmeyin." diyen Erdoğan, bu tablonun istisnalar tablosu olmadığını, bu tablonun bir olan, iri olan, diri olan, kardeş olan bir tablo olduğunu vurguladı. Erdoğan, "Kardeşlerim, biz onlara değil, nereden nereye geldiğimize bakacağız. 'Yarın değil hemen şimdi' diyerek yolumuza devam edeceğiz." ifadelerini kullandı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, bugünlere öyle kolay gelmediklerini, siyasi, diplomatik, askeri her alanda tarihi mücadeleler verdiklerini anlatarak şöyle konuştu:
"Altyapımızdaki asırlık ihmalleri gidermek için gece-gündüz çalıştık. Bilime, teknolojiye, araştırmaya, geliştirmeye öncelik tanıdık. Sanayimizi, tarımımızı, ihracatımızı geliştirdik. Ülkemizde 20 yılda adeta sıfırdan bir yenilikçilik ekosistemi kurduk. Teknopark sayımızı 2'den 96'ya, organize sanayi bölgelerimizin sayısını 192'den 344'e, buralardaki istihdamı 415 binden 2,5 milyona çıkardık. Siz, 'Fabrika kurulmuyor' diye ortalıkta dolaşanlara itibar etmeyin. Bugün Türk sanayicisi fabrika kuracak arsa bulmak için birbiriyle yarışıyor. Salgın, Avrupa ve Asya'daki tedarik zincirlerini sarsarken bizim sanayicimiz tüm dünyaya ihracat yapmakla meşguldü. Girişim ekosistemimiz geçen yıl 1,5 milyar doların üzerinde yatırım alarak tüm zamanların rekorunu kırdı. Dünyada teknolojinin ve girişimciliğin nerelere geldiğini görmek için 10 bin kilometre öteye gitmeye lüzum yok. Bunun için Türkiye'deki teknoparklara bakmanız, Türk girişimcilerini ziyaret etmeniz yeterli. Zaten dünyada nereye giderseniz gidin Türk markalarıyla karşılaşacaksınız. İnşallah Togg da önümüzdeki dönemde prestijli bir Türk markası olarak dünyanın birçok ülkesinde yolları süsleyecektir."
"TOGG GEMLİK TESİSİ, 1,2 MİLYON METREKARE ARAZİ ÜZERİNDE, 230 BİN METREKARE KAPALI ALANA SAHİP ESER OLARAK İŞTE BURADA"
Erdoğan, Avrupa'nın bir numaralı ticari araç üreticisi olan Türkiye'nin, dünyanın sayılı otomotiv ihracatçılarından da biri olduğunu, buna rağmen yerli ve milli bir otomobil markasına sahip olmamanın milletçe yüreklerini hep sızlattığını dile getirdi.
"Artık milli bir otomobil markası çıkarmanın vaktidir." dediklerinde, milletin de bu özlem ve coşkuyla yanlarında yer aldığını belirten Erdoğan, şunları ifade etti:
"Ülkenin Cumhurbaşkanı olarak, ta Başbakanlığım döneminde hep babayiğitlere davet çıkardım. Çünkü biliyordum ki bu ülkede evelallah bu işi üstlenecek babayiğitler var. Sonunda oldu. Her çabamız gibi buna da dudak bükenler yok muydu? Vardı. Hatta daha da ileri gidip 'Yerli otomobil üretmek intihardır.' diyenleri gördüm. Ancak biz kararımızdan taviz vermeyerek bu projeyi hayata geçirecek babayiğitleri aramayı sürdürdük. Sağ olsunlar, ülkemizin önde gelen sanayi şirketleri bir araya gelerek, tüm birikim ve tecrübeleriyle yerli otomobil projemizi başlattılar. Türkiye'nin Otomobili Girişim Grubu öylesine tuttu ki baş harflerinden oluşan TOGG, markanın da ismi olarak gönüllerdeki yerini aldı."
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, bu süreçte proje Devrim otomobilinin akıbetini yaşasın diye uğraşanlara da 'Yapamazsınız, yapsanız da satamazsınız' diyerek kendilerini bu yoldan geri döndürmeye çalışanlara da rastladığını dile getirerek şöyle dedi:
"Hatırlarsanız, bugün banttan indirdiğimiz aracın ilk tanıtımında 'Hani bunun fabrikası nerede?' diyerek kendi akıllarınca alay edenler vardı. Burada, işte buyurun fabrika burada. Buradan, en başından beri projeyi boğmaya, değersizleştirmeye çalışanlara soruyorum; 'Fabrika nerede?' diyordunuz. Fabrika işte burada, Bursa Gemlik'te. Salgın şartlarına rağmen rekor hızla inşa edilen TOGG Gemlik Tesisi, onu da söyleyelim öğrensinler, 1,2 milyon metrekare arazi üzerinde 230 bin metrekare kapalı alana sahip bir eser olarak işte burada. Şimdi biraz daha açalım; bu tesiste araştırma geliştirme merkezi var, tasarım merkezi var, prototip geliştirme ve test merkezi var, strateji ve yönetim merkezi var. Biraz önce bizzat tecrübe ettiğim test pisti de var. Oradan geldim. Velhasıl burada otomobil üretmek için ihtiyaç duyulan her şey var. Ayrıca burası çevreye duyarlı, yeşil bir tesis, çevreci."
"60 YIL ÖNCE DEVRİM OTOMOBİLİNİ ENGELLEYENLER, DEVRİN OTOMOBİLİNDE BAŞARILI OLAMADILAR, OLAMAYACAKLAR''
Fikri ve sınai mülkiyet hakları yüzde 100 Türkiye'ye ait milli bir proje olan Togg'un üretiminde Anadolu'nun dört bir tarafındaki KOBİ'lerin, tedarikçilerin de yer aldığına dikkati çeken Erdoğan, şunları kaydetti:
"TOGG Gemlik Kampüsü tam kapasiteye ulaştığında, burada her yıl 175 bin araç üretilirken, 4 bin 300 kişiye doğrudan, 20 bin kişiye dolaylı istihdam sağlanacaktır. Burada 2030'a kadar üretilecek 1 milyon adet araçla milli gelirimize 50 milyar dolardan, cari açığın azaltılmasına 7 milyar dolardan fazla katkı sağlayacağız. Buna rağmen hala Togg'a kulp takmaya çalışanlar elbette çıkıyor. Ama bunların hem bir marka oluşturma vizyonundan hem de küresel rekabetin nasıl işlediğinden habersiz cühela takımı olduğunu da iyi biliyoruz. Asırlık otomobil firmalarının pek çok parçasının Türkiye'de üretildiğini bilmeyenlere bunları anlatmak beyhude bir çabadır. Biz sorumluluğumuzun ifası olarak üzerimize düşenleri yapıyor, gerisini milletimize bırakıyoruz. Milletimiz kimi takdir edeceğini, kimi tekdir edeceğini gayet iyi bilir. Hala 'Yapamazsınız, üretemezsiniz' diyenler varsa şu otomobillere iyi baksınlar. Bundan 60 yıl önce Devrim otomobilini engelleyenler, hamdolsun devrin otomobilinde başarılı olamadılar, olamayacaklar. Şimdi ne diyorlar? 'Bunu kim alacak? Satamazsınız.' Şimdi bunu söylemeye başladılar. İnşallah bunun cevabını da onlara başta şahsım olmak üzere milletimiz verecek."
Erdoğan, Togg'un onaylı ilk seri üretim aracını satın alma siparişini firmaya tekrar iletti.
Üretim bandını gezerken farklı renklerdeki otomobilleri gördüklerini dile getiren Erdoğan, "Maşallah, her biri ayrı güzel. Tabii alacağımız otomobilin rengine refikam Emine Hanım, istişare edeceğiz, kararı ondan sonra vereceğiz." dedi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, milletin Togg'a büyük teveccüh göstereceğinden şüphe duymadığını ifade ederek, "Buradan tüm kamu ve özel sektör bankalarımızın yöneticilerine, vatandaşımızın Togg'u rahatlıkla satın alabilmesi için ellerini taşın altına koyma çağrısında bulunuyorum. Madem bu araca 'Türkiye'nin otomobili' diyoruz, öyleyse hep birlikte bunun gereğini yapalım." diye konuştu.
Elektrikli otomobillerin, tüm dünya gibi kendilerinin de yeni tanıştığı teknolojilerden biri olduğunu kaydeden Erdoğan, arabayı kullanırken gürültü ve ses olmadığını, gayet sakin, sükunetle yola devam edildiğini, aracın hızlı da olduğunu ve bu kadar huzur içinde otomobil kullanmanın bütün alıcıları rahatlatacağını söyledi.
"TOGG, TRUGO'YLA 81 İLİMİZDEKİ 600'DEN FAZLA NOKTADA 1000 HIZLI ŞARJ CİHAZINI HİZMETE SUNUYOR"
Vatandaşların Togg'la ilgili merak ettiği hususların olduğunu, bunlardan en önemlisi olan batarya ve şarj istasyonları konusuna açıklık getirmek istediğini belirten Erdoğan, "Togg lityum-iyon bataryaların ülkemizde üretimi noktasında dünyanın önde gelen şirketlerinden biriyle anlaştık. Hemen Togg tesisinin yanındaki 609 bin metrekarelik arazide inşa edilecek batarya fabrikasının temelini yakında atıyoruz. Savunma Bakanı'mız tabii buna hazır olursa işi bir an önce bitiririz. Tamam, asker selamını verdi. Mesele bitmiştir." ifadelerini kullandı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, bu yola çıkarken "Türkiye elektrikli araçların üretim üssü olacak" dediklerini anımsatarak, şöyle devam etti:
"Togg, işte bu hedefe giden yolda lokomotiflik yapıyor. Kardeşlerim, lokomotif nereye giderse, unutmayın vagonlar da oraya gider. Elektrikli araç yatırımları konusunda global firmaların ülkemize yoğun bir ilgisi var. Şarj altyapısının yaygınlaştırılması amacıyla Sanayi ve Teknoloji Bakanlığımızın desteğiyle 81 ilin tamamında 1500'ün üzerinde hızlı şarj ünitesi kuracak bir projeyi hayata geçiriyoruz. Bu çerçevede 54 şirkete elektrikli araç şarj istasyonu işletme lisansı verdik. Togg da kendi markası Trugo'yla 81 ilimizdeki 600'den fazla noktada 1000 adet hızlı şarj cihazını hizmete sunuyor."
"ÖN SATIŞIN BAŞLAYACAĞI ŞUBAT AYINDA TOGG'UN FİYATI DA AÇIKLANACAKTIR"
Togg'un ne zaman yollarda olacağını da açıklayan Erdoğan, "Bunu da merak ediyorsunuz. Bugün seri üretim bandından çıkan araçların test ve sertifikasyon süreçleri hemen başlıyor. Togg Avrupa yollarının da tozunu attıracağı için o pazarlarda aranan teknik, yeterlilik belgesine sahip olacak. Dolayısıyla Togg'u inşallah 2023'ün ilk çeyreğinin sonunda yollarımızda göreceğiz." dedi.
Erdoğan, diğer bir konunun da vatandaşların Togg'a nasıl sahip olabilecekleri olduğunu belirterek, şunları söyledi:
"Bu soruya da TOGG'un ticari sırlarını açığa vermeden şöyle cevap veriyorum. Yeni nesil bir girişim olan Togg, aracısız bir şekilde vatandaşlarımızla buluşacak. Tıpkı diğer yeni nesil araç üreticileri gibi Togg'da satış işini dijital ve fiziksel deneyimi birleştirerek çözmeye karar verdik. Vatandaşlarımız Togg siparişlerini şubatta başlayacak ön satışla birlikte verebilecekler. Ön satış ve sipariş şartları vakti geldiğinde şirket tarafından açıklanacaktır. En çok merak edilen konulardan biri de aracın fiyatı ne olacak? Togg'un fiyatının piyasa şartlarında rekabetçiliğini sağlayacak şekilde tespit edileceğine babayiğitlerle beraber karar vereceğiz. Önümüzdeki senenin mart ayı sonunda pazara çıkacak bir ürünün fiyatının bugünden ilanı zaten hem doğru hem de mümkün değildir. Sanıyorum ön satışın başlayacağı şubat ayında Togg'un fiyatı da açıklanacaktır. Hiç telaşa gerek yok."
Cumhuriyet'in 99. yılına ulaşılan bugün aynı zamanda Türkiye Yüzyılı'nı inşa etme kararlılıklarının altını da tekrar çizdiklerini vurgulayan Erdoğan, "Bizim çocukluğumuz ve gençliğimiz okullarda Cumhuriyet'in nasıl imkansızlıklar içinde kurulduğunu dinlemekle geçti. Üzerinde yamalı kıyafetleri, ayaklarında yırtık çarıkları, ellerinde 'Cumhuriyeti biz böyle kazandık' pankartıyla, Cumhuriyet'in kuruluşunu kutlayan vatandaşlarımızın görüntülerini unutmadık. Ülkemiz artık Cumhuriyetimizin kuruluş yıl dönümlerini Marmaray'ın, İstanbul Havalimanı'nın, Togg tesisinin açılış törenleriyle kutlayacak bir seviyeye geldi. Bugün Togg gibi asırlık bir projeyi hayata geçirirken bir kez daha ve tüm kalbimizle 'Yaşasın Cumhuriyet' diyoruz." diye konuştu.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, açılışını yaptıkları Togg Gemlik Tesisi'nin ülkeye, millete hayırlı olmasını dileyerek, projenin gerçeğe dönüşmesinde emeği ve katkısı olan herkese şahsı, milleti adına şükranlarını sundu.
BANTTAN İNEN İLK TOGG, CUMHURBAŞKANLIĞI KÜLLİYESİ'NDE SERGİLENECEK
Törene, Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay, TBMM Başkanı Mustafa Şentop, TBMM Başkanvekili Celal Adan, Adalet Bakanı Bekir Bozdağ, Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum, İçişleri Bakanı Süleyman Soylu, Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, Ticaret Bakanı Mehmet Muş, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanı Derya Yanık, Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, Gençlik ve Spor Bakanı Mehmet Muharrem Kasapoğlu, Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank, Milli Eğitim Bakanı Mahmut Özer, Tarım ve Orman Bakanı Vahit Kirişci, Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Adil Karaismailoğlu, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin, MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli, BBP Genel Başkanı Mustafa Destici, Yeniden Refah Partisi Genel Başkanı Fatih Erbakan, Türkiye Değişim Partisi Genel Başkanı Mustafa Sarıgül, DSP Genel Başkanı Önder Aksakal, Vatan Partisi Genel Başkanı Doğu Perinçek, Anavatan Partisi Genel Başkanı İbrahim Çelebi, İYİ Parti Genel Başkan Yardımcısı Koray Aydın, Genelkurmay Başkanı Orgeneral Yaşar Güler, kuvvet komutanları, AK Parti Genel Başkanvekili Numan Kurtulmuş, Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanı Fahrettin Altun, Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın, Diyanet İşleri Başkanı Ali Erbaş, eski Başbakanlardan Prof. Dr. Tansu Çiller, TOBB Başkanı Rifat Hisarcıklıoğlu, İTO Başkanı Şekib Avdagiç, ticaret odası başkanları, milletvekilleri, belediye başkanları, iş ve siyaset dünyasından çok sayıda davetli katıldı.
Törene, yerli ve yabancı çok sayıda medya mensubu ve yabancı davetli de yoğun ilgi gösterdi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın hitabından önce final filmi gösterimi ve montaj tesisindeki seri üretim bandına canlı bağlantı gerçekleştirildi.
Konuşmanın ardından Yahya isimli bir çocuk, kendisinin ve Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın Togg'un içinde yer aldığı bir fotoğrafı Erdoğan'a hediye etti.
Tören sonunda Bakan Varank, Hisarcıklıoğlu ve Togg paydaşları, Cumhurbaşkanı Erdoğan'a ilk siparişine ilişkin NFT ve Togg'un bütün renklerinin yer aldığı minyatürlerini hediye etti.
Hisarcıklıoğlu, Cumhurbaşkanlığı Külliyesi'nde sergilenmek üzere banttan ilk inen Togg'un anahtarını Erdoğan'a takdim etti.
Tören, Diyanet İşleri Başkanı Erbaş'ın duasıyla sona erdi.