Yüksek Seçim Kurulunun (YSK) seçimlerde propaganda serbestliği ve süresi ile ilgili uyulması gereken usul ve esaslar hakkındaki kararı yayımlandı.
Resmi Gazete'nin mükerrer sayısında yayımlanan YSK'nın 331 ve 332 numaralı kararlarında, 24 Haziran'da birlikte yapılacak Cumhurbaşkanı seçimi ile 27. Dönem Milletvekili Genel Seçimi'nde uygulanacak Seçim Takvimi'ne göre; seçiminin başlangıç tarihinin 30 Nisan Pazartesi olduğu, seçim propagandasının başlangıç tarihinin ise aday listelerinin kesinleşme tarihi olan 13 Mayıs Pazar günü olarak belirlendiği kaydedildi.
Buna göre, Cumhurbaşkanı seçiminde propaganda serbestliği ve süresi ile ilgili adayın kullanacağı tüm yetkiler, aday tarafından bizzat kullanılabileceği gibi yazılı olarak yetkilendireceği ve YSK veya yetkili il ya da ilçe seçim kurullarına bildireceği kişiler eliyle de kullanılabilecek.
Siyasi partiler tarafından, destekledikleri aday lehine açık veya kapalı yer toplantıları yapılabilecek.
Seçim zamanında, genel yollar üzerinde, mabetlerde, kamu hizmeti görülen bina ve tesisler ile ilçe seçim kurullarınca gösterileceklerden başka meydanlarda toplu olarak sözlü propaganda yapılması yasak olacak.
İlçe seçim kurullarınca, gidiş-gelişi bozmayacak ve pazarların kurulmasına engel olmayacak surette toplantıların genel olarak yapıldığı ve varsa elektrik tesisatı olan yerleri seçmek suretiyle hangi meydanlarda toplu olarak sözlü propaganda yapılabileceği tespit edilecek.
Bu kapsamda ilçe seçim kurullarınca seçim çevreleri içindeki miting alanları 8 Haziran Cuma gününe kadar belirlenerek, seçime katılan adaylara yazılı olarak bildirilecek ve adayların, bildirimden itibaren iki gün içinde yararlanmak istedikleri miting alanlarını ve süresini yazılı olarak ilçe seçim kuruluna iletmeleri gerekecek.
Birden fazla siyasi partinin ve cumhurbaşkanı adayının sözlü propaganda yapmak için müracaat etmesi durumunda, ilçe seçim kurullarınca toplantı, meydan, gün, sıra ve saatleri 11 Haziran Pazartesi günü ad çekme ile belirlenip tebliğ edilecek. Bağımsız adaylar için de aynı suretle haftada bir gün belirlenecek.
Belirlenen miting alanına aynı gün ve saatlerde sözlü propaganda için birden fazla siyasi parti, bağımsız aday ve Cumhurbaşkanı adayı tarafından başvurulması halinde propaganda süresi en az iki saat olacak ve birbirini takip eden propagandalar arasında en az iki saatlik ara verilecek. Başvuran partiler ve adaylar arasında anlaşma sağlanamadığı takdirde propaganda sırası ad çekme suretiyle belirlenecek. Siyasi partiler ve adaylar arasında anlaşma olması durumunda, propaganda gün ve saatleri diğer aday veya adayların muvafakati aranmadan değiştirilebilecek.
Oy verme gününden önceki 10'uncu gün olan 14 Haziran Perşembe sabahından, oy verme gününden önceki 23 Haziran Cumartesi saat 18.00'e; ikinci oylamaya kalması halinde 25 Haziran Pazartesi sabahından, 7 Temmuz Cumartesi saat 18.00'e kadar olan propaganda serbestliği süresinde denetim ve gözetim yetkisi ilçe seçim kurullarında, 14 Haziran Perşembe'den önceki zamanlarda ise yetki mülki makamlarda olacak.
Açık yerlerde, güneşin batmasını müteakip ikinci saatin sonundan, güneşin doğmasına kadar toplu olarak sözlü propaganda yapılamayacak.
Fakültelerin, öğrenci yurtlarının, teknik ve idari birimlerinin bulunduğu etrafı kapalı ve giriş çıkışların kontrollü yapıldığı üniversitelerin kampüslerindeki tüm açık ve kapalı alanların öğrenciler ve personel tarafından ortak alan olarak tamamen kamu hizmeti için kullanıldığı dikkate alınarak, seçim propagandası ve seçim toplantısı yapılamayacak. Ayrıca yurt dışında açık yerlerde ve gümrük kapılarında da sözlü propaganda yapılamayacak.
Kapalı yerlerde yapılacak propaganda faaliyetleri
İlk oylama sürecinde 13 Mayıs-23 Haziran, ikinci oylamaya kalması halinde 25 Haziran-7 Temmuz tarihlerinde seçime katılan siyasi partiler, bağımsız adaylar ve Cumhurbaşkanı adayları adına kapalı yer toplantısı yapılabilecek. Kapalı yer toplantısı yapmak isteyenler, üç kişilik bir heyet kurarak en yakın zabıta amir veya memuruna haber verecek. Köylerde ise muhtara veya vekiline haber verilmesi yeterli olacak.
Heyet, toplantının düzenini sağlamak, kanunlara karşı hareketleri, edep törelerine aykırı veya suç işlemeye kışkırtıcı mahiyet taşıyan söz veya fiilleri önleyecek, aykırı bir durum baş gösterdiğinde ise gerekirse zabıtayı çağıracak. Kapalı yer toplantılarına, toplantıyı idare eden heyetin isteği veya yetkili seçim kurullarının kararı olmadıkça zabıta amir ve memurlar, muhtar ve ihtiyar meclisleri hiçbir surette müdahale edemeyecek.
Mabetlerde, okullarda, kışla, karargah, ordugah gibi askeri bina ve tesislerle askeri mahfillerde ve kamu hizmeti görülen diğer yerlerde kapalı yer toplantısı yapılamayacak.
Seçim büroları
Seçimin başlangıç tarihinden itibaren siyasi partiler, bağımsız adaylar ve Cumhurbaşkanı adayları seçim çalışmalarını yürütmek üzere seçim büroları açabilecekler.
Ancak, devlet ve diğer kamu tüzel kişileri ve bunlara bağlı kuruluşlara, devletin ve diğer kamu tüzel kişilerinin doğrudan doğruya ya da dolaylı olarak katıldığı teşebbüs ve ortaklıklara, özel gelir kaynakları ve özel imkanları kanunla sağlanmış kamu yararına çalışan derneklere ve devletten yardım sağlayan ve vergi muafiyeti olan vakıflara, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ile üretici birlikleri, kooperatif birlikleri, bankalar ve sendikalara ait bina ve tesislerin seçim bürosu amacıyla kullanılamayacak.
Seçim bürosu, büronun adres ve en az bir sorumlusunun kimlik ve iletişim bilgilerini içeren bildirimin, seçimin başlangıç tarihi olan 13 Mayıs'tan, propaganda serbestliğinin başlangıç tarihinden önceki 13 Haziran mesai saati sonuna kadar en büyük mülki amire, propaganda serbestliği süresinin başlamasından sonra ise ilçe seçim kuruluna verilmesiyle açılmış sayılacak. Bildirim suretiyle açılan seçim bürolarının listesi de mülki amirlikler tarafından ilçe seçim kurullarına gönderilecek.
Seçim büroları saat 23.00'e kadar açık kalabilecek
Çadır, karavan, seyyar veya sabit baraka, tır dorsesi, sabit otobüs ve kamyon kasası gibi yerler ile ticari faaliyeti devam eden iş yerleri seçim bürosu olarak kullanılamayacak.
Açılma şartlarını taşımayan seçim bürolarının ilgilisine bu eksikliklerin tamamlanması için üç günlük süre verilecek. Bu süreye uyulmaması halinde bürolar şartları tamamlanıncaya kadar mülki amirlerce kapatılacak.
Cumhurbaşkanı seçimin ikinci oylamaya kalması durumunda YSK tarafından geçici sonuçların ilan edileceği günden itibaren adaylar, mevcut seçim bürolarında faaliyetlerine devam edebilecek ancak birinci oylamanın kesin sonuçlarının ilan edileceği 29 Haziran Cuma gününden itibaren ikinci oylamaya katılmaya hak kazanan adayların dışındaki diğer adaylar seçim bürolarını kapatmak zorunda olacak.
Siyasi partilerin ve adayların seçim büroları saat 09.00'dan 23.00'e kadar halka açık faaliyette bulunabilecek. Diğer seçim faaliyetleri saklı kalmak üzere, seçim bürolarında görüntülü ve sesli propaganda yapılabilecek ancak seçim bürolarında yapılacak sesli yayınlarda çevresel gürültü ile ilgili mevzuat hükümlerine uyulacak.
Seçim bürolarındaki ilan ve reklam malzemeleri 23 Haziran Cumartesi günü saat 18.00'de, Cumhurbaşkanı seçiminin ikinci oylamaya kalması halinde ise 7 Temmuz Cumartesi saat 18.00'de kaldırılacak ve büroların faaliyetleri de bu tarihte son bulacak.
Basın iletişim araçları ve internette propaganda
Seçime katılan siyasi partiler ve bağımsız adaylar ile Cumhurbaşkanı adayları, yazılı basında ilan ve reklam yoluyla veya internet sitesi açmak suretiyle sözlü, yazılı ve görüntülü propaganda yapabilecekler.
Ancak yurt dışında yayımlanan yazılı basında ilan ve reklam yoluyla yazılı veya görüntülü propaganda yapılamayacak.
Vatandaşların elektronik posta adreslerine, taşınabilir ya da sabit telefonlarına görüntülü, sesli veya yazılı mesaj göndermek suretiyle propaganda yapmak yasak olacak. Ancak, siyasi partiler kendi üyelerine sesli, görüntülü veya yazılı mesajları her zaman gönderebilecekler.
Oy verme gününden önceki 10 gün içinde (14-23 Haziran), ikinci oylamaya kalması halinde YSK tarafından birinci oylamanın kesin sonuçlarının ilan edileceği 29 Haziran Cuma'dan itibaren 7 Temmuz Cumartesi saat 18.00'e kadar yazılı, sözlü ve görsel basın ve yayın araçları ile kamuoyu araştırmaları, anketler, tahminler, bilgi ve iletişim telefonları yoluyla mini referandum gibi adlarla, bir siyasi partinin veya adayın lehinde veya aleyhinde veya vatandaşın oyunu etkileyecek biçimde yayın ve herhangi bir surette dağıtım da yapılamayacak.
Bu sürenin dışında yapılacak kamuoyu araştırmaları, anketler, tahminler ve mini referandum gibi yayınlarda; tarafsızlık, gerçeklik ve doğruluk ilkelerine uyulması da zorunlu olacak.
Tek yönlü ve taraf tutan yayınlar yapılmaması, seçime katılan siyasi partiler, bağımsız adaylar ve Cumhurbaşkanı adayları arasında fırsat eşitliğinin gözetilmesi, yayınların doğru, gerçek olgu ve esaslara dayandırılması sağlanacak.
Kamuoyu araştırmaları ve anketlerin yayınlanması sırasında, araştırmanın hangi kuruluş tarafından yapıldığı, denek sayısı, araştırmanın kim tarafından finanse edildiği mutlaka açıklanacak, herhangi bir yayın kuruluşundan yapılan ve söz konusu bilgileri içermeyen alıntıya dayanılarak yapılan yayınlar da bu kapsamda değerlendirilecek.
Bu kurallara aykırılık tespiti halinde ise konu Cumhuriyet Başsavcılıklarına, Radyo ve Televizyon Üst Kuruluna (RTÜK), Telekomünikasyon İletişim Başkanlığına ve Erişim Sağlayıcıları Birliğine bildirilecek.
Hoparlörle propaganda
Propaganda döneminin başlangıç tarihinden bitişine kadar halkın huzur ve rahatını bozmamak koşuluyla açık yerlerde, güneşin batmasını müteakip ikinci saatin sonuna kadar hoparlörle propaganda yapılabilecek. Ancak başka bir siyasi parti veya bağımsız aday adına açık ya da kapalı yer toplantısı yapılan saatlerde, bu toplantıların yapıldığı yer ve binalardan işitilecek ve bu toplantıları rahatsız edecek biçimde hoparlörle propaganda yapılamayacak.
İlçe seçim kurulları, kendiliğinden veya siyasi partilerin veya bağımsız adayların istekleri üzerine mahallin özelliklerini göz önünde tutarak hoparlörle, yayının yerini, zamanını, süresini ve diğer şartlarını tespitle yetkili olacak. Siyasi partilerin istemeleri halinde, ilçe seçim kurulunun düzenleyeceği programa göre varsa belediye hoparlörlerinden bedeli karşılığında eşit olarak faydalanabilecekler.
Hediye ve eşantiyon dağıtılamayacak
Seçime katılan siyasi partiler ve adaylar, seçimin başlangıcı olan 30 Nisan Pazartesi'den propaganda süresinin son günü saat 18.00'e kadar, kendilerini tanıtıcı nitelikte broşür, el ilanları, parti bayrağı, poster, afiş veya ses ve görüntü içeren CD, DVD gibi her türlü yayını dağıtmakta serbest olacak, belirtilen yayın veya malzemeleri dağıtacak kişiler ise 18 yaşını doldurmuş olacak.
Ancak siyasi partiler ve adaylar belirtilen malzemeler dışında herhangi bir hediye ve eşantiyon dağıtamayacak, bunları üçüncü kişiler ya da kurum ve kuruluşlar aracılığıyla dağıttıramayacak.
Siyasi partiler ve adaylar, halkın huzur ve refahını bozmamak, yaya ve taşıt trafiğini engellememek koşuluyla önceden izin almaksızın stant açabilecekler, bu konuda çıkabilecek uyuşmazlıkların çözümünde ise ilçe seçim kurulları yetkili olacak.
Türkçenin yanı sıra farklı dil ve lehçeler de kullanılabilecek
Propaganda için kullanılan el ilanları ve diğer her türlü matbuat üzerinde Türk bayrağı ve dini ibareler bulundurulamayacak.
Ancak siyasi partiler ve bağımsız adaylar tarafından yapılacak her türlü propagandada Türkçenin yanı sıra farklı dil ve lehçeler de kullanılabilecek.
Siyasi partiler ve adaylar seçim bürolarına afiş, poster, pankart ve benzeri malzemeleri asabilecek. Siyasi partiler de söz konusu malzemeleri genel merkez, il, ilçe ve belde binalarına asmakta ve yapıştırmakta serbest olacaklar. Propaganda süresinin son günü saat 18.00'e kadar, açık veya kapalı yer toplantıları ile taşıtlarında; parti bayrağı, afiş, poster, pankart ve benzeri ilan ve reklam malzemelerini serbestçe kullanabilecekler. Miting günü de miting alanı çevresindeki güzergahlarda, toplantı süresinin bitimine kadar bu malzemeler yine serbestçe kullanılabilecek.
Propaganda ilan ve reklam malzemeleri, bu sayılan yerler dışındaki yerlere ise ancak ilçe seçim kurullarınca gösterilecek yerlere, şu usul ve esaslara göre asılabilecek:
"- Seçime katılan siyasi partiler, bağımsız adaylar ve Cumhurbaşkanı adayları, kendilerini tanıtıcı poster, parti bayrağı, ilan, pankart veya afiş gibi malzemeleri asmak veya yapıştırmak amacıyla, belediyelerce doğrudan kullanılan ve ilçe seçim kurullarınca belirlenen sabit ilan ve reklam yerlerinden süresi, sayısı ve ücreti eşit olmak şartıyla yararlanabilecekler.
- Seçim zamanı dışında ücretsiz olarak isteklisine tahsis edilen ilan ve reklam yerleri için ücret talep edilemeyecek. Bu yerler siyasi partiler ve adaylar arasında eşit olarak paylaştırılacak.
- Belediyelerin izni ile özel kişi ve kuruluşlar tarafından kurulan veya belediyelere ait olup da özel kişi ve kuruluşlara kiraya verilen sabit ilan ve reklam yerleri, bu kişi ya da kuruluşlar tarafından siyasi propaganda amacıyla kullandırılabilmesi için bu hususta yapılacak başvuru üzerine, söz konusu yerler ilçe seçim kurullarınca yukarıda belirtilen kurallara göre tahsis edilecek.
- İlçe seçim kurulunca, o seçim çevresi içindeki ticari amaçlı sabit ilan ve reklam yerleri, 1 Haziran Cuma günü saat 16.00'ya kadar belirlenerek, seçime katılan adaylara yazılı olarak bildirilecek ve siyasi partiler ile adaylar, bildirimden itibaren üç gün içinde yararlanmak istedikleri ilan ve reklam yerlerini ve süresini yazılı olarak ilçe seçim kuruluna iletecekler.
- İlçe seçim kurulu tarafından, başvuruda bulunan siyasi parti ve adaylar arasında tahsis aynı kurallar çerçevesinde yapılacak.
- Aynı ilan ve reklam yerleri için birden fazla siyasi parti ve adayın talepte bulunması halinde ilçe seçim kurulu, ilgilileri aynı anda davet ederek son tercihlerini yazılı olarak bildirmelerini isteyecek. İlgili siyasi parti veya adaylar arasında anlaşma sağlanamaması durumunda, ilan ve reklam yerleri, ad çekme işlemi yapılarak eşit süre, sayı ve ücret karşılığında tahsis edilecek. Ad çekme işleminin, birden fazla istekte bulunulan her bir ilan ve reklam yeri için propaganda süresinin tamamı, istekli sayısına bölünmek suretiyle eşit olarak belirlenecek.
- Şehir dışında karayolları kenarında bulunan sabit ilan ve reklam yerleri de aynı yöntemle belirleme ve tahsis etme yetkisi il seçim kurulunda olacak. İl seçim kurulu bu yetkisini, yetkili ilçe seçim kuruluna devredebilecek.
- Ad çekme işleminden sonra ilan ve reklam yerlerinden yararlanmak istemediğini il veya ilçe seçim kuruluna yazılı olarak bildiren siyasi parti ve aday için ayrılan yerler, başvuruda bulunan diğer siyasi parti veya adaya tahsis edilebilecek.
- Bu tahsis işlemi yapılırken siyasi partiler ve adaylar arasındaki fırsat eşitliği gözetilecek.
- Kanunda yasaklanan yerler dışında, kamuya açık alanlara yerleştirilmiş görüntülü ilan ve reklam yapmaya uygun sabit dijital reklam panoları vasıtasıyla da görüntülü propaganda yapılabilecek. Ancak söz konusu araçlarla sesli propaganda yapılamayacak.
- Panoların, hangi gün ve saatlerde propagandalar için kullanılacağı seçim kurulları tarafından belirlendikten sonra bu süre içinde yapılacak propagandaların sıra ve süresi, belirtilen usule göre tespit edilerek, siyasi partiler ve adaylara tahsis edilecek.
- Devlet, katma bütçeli idareler, il özel idareleri, belediyelerle bunlara bağlı daire ve müesseseler, iktisadi devlet teşekkülleri ve bunların kurdukları müesseseler ve ortaklıkları ile diğer kamu tüzel kişiliklerine ait sabit dijital panolarda tanıtım veya propaganda amaçlı sesli ya da görüntülü yayın yapılamayacak.
- Vatandaşlar, propaganda süresi içinde konutlarına, iş yerlerine veya taşıtlarına, siyasi partiler ve adaylara ait bayrak, afiş veya poster gibi tanıtıcı malzemeleri asabilecekler veya yapıştırabilecekler. Bu ilan ve reklamlar her türlü vergi ve harçtan muaf olacak.
- Konut veya iş yeri olarak kullanılmayan binalar ile iskana açılmamış ya da inşaat halindeki yapılara, adaylara ait bayrak, afiş veya poster gibi tanıtıcı malzemeler asılamayacak.
- Seçim propaganda süresinin son günü saat 18.00'den sonra, ilan ve reklam malzemeleri siyasi partilerin genel merkez, il, ilçe ve belde binaları haricinde asılamayacak."
- İlan ve reklam yerleri ile ilgili yasaklar
Seçimin başlangıç tarihinden oy verme gününü takip eden güne kadar herhangi bir kurum veya kuruluş ya da vatandaşlar tarafından, ilgili kanunda belirtilen yerler dışında, siyasi ilan ve reklam içeren afiş, poster, pankart veya siyasi parti bayrağı gibi malzemeler asılamayacak. Aksi halde, bu ilan ve reklamlar kaldırılarak masrafları da ilgilisinden tahsil edilecek.
Belirtilen yasaklarla ilgili işlem yapma yetkisi, 13 Mayıs Pazar gününden 24 Mayıs Perşembe günü saat 24.00'e kadar mülki makamlara, son 30 gün içinde (25 Mayıs-23 Haziran) ise ilçe seçim kurullarına ait olacak. Cumhurbaşkanı seçiminde ikinci oylamaya kalınması halinde YSK tarafından geçici sonuçların ilan edileceği günden, propaganda döneminin son günü olan 7 Temmuz Cumartesi saat 18.00'e kadar olan sürede yetki yine ilçe seçim kurullarına ait olacak.
Belediyeler, yetkili mercilerin istemi üzerine aykırılıkların giderilmesi için gerekli olan araç, gereç ve personeli sağlamakla yükümlü bulunacak.
Seçimin başlangıç tarihinden oy verme gününü takip eden güne kadar şehir içi veya şehir dışında, toplu taşıma amacıyla kamu hizmetlerinde kullanılan hava, kara, deniz ve raylı sistem taşıtlarında yer alan reklam yerleri ve araçlarında, siyasi propaganda içeren yayın yapılamayacak. Toplu taşıma araçlarına tahsis edilen üstü kapalı duraklar ile yolcuların inip bindiği kapalı alanlarda da bu kural geçerli olacak.
El ilanı mahiyetindeki matbuaları dağıtacak kişiler seçme yeterliğine haiz olacak. Devlet, katma bütçeli idareler, il özel idareleri, belediyelerle bunlara bağlı daire ve müesseseler, iktisadi devlet teşekkülleri ve bunların kurdukları müesseseler ve ortaklıkları ile diğer kamu tüzel kişiliklerinde memur ve hizmetli olarak çalışanlar ilan dağıtamayacak.
Kamuya yararlı dernekler ve bunlarda görev almış bulunan memur ve hizmetliler de seçimlerde tarafsızlıklarını koruyacaklar.
Devlet, katma bütçeli idareler, il özel idareleri, belediyelerle bunlara bağlı daire ve müesseseler, iktisadi devlet teşekkülleri ve bunların kurdukları müesseseler ve ortaklıkları ile diğer kamu tüzel kişilikleri, umumi menfaatlere hadim cemiyetler ve Bankacılık Kanunu'na tabi teşekküller, herhangi bir adayın lehinde veya aleyhinde veya vatandaşın oyuna tesir etmek maksadıyla her türlü yayımda bulunmaları yasak olacak.
Söz konusu kuruluşlar ile kamu yararına çalışan demek ve vakıflar, seçmenin oyunu etkileyebilecek girişimlerde bulunamayacak.
Posta ve Telgraf Teşkilatı Anonim Şirketi Değerli Kağıtlar Daire Başkanlığı tarafından hizmete sunulan "Kişisel Pul" uygulaması kapsamında siyasi parti logosu, milletvekili veya Cumhurbaşkanı adayının fotoğrafı ve propaganda niteliğinde yazı ihtiva eden kişisel pulların yapıştırıIdığı gönderilerin dağıtımı yapılamayacak.
Devlet, katma bütçeli idareler, il özel idareleri, belediyelerle bunlara bağlı daire ve müesseseler, iktisadi devlet teşekkülleri ve bunların kurdukları müesseseler ve ortaklıkları ile diğer kamu tüzel kişilikleri, umumi menfaatlere hadim cemiyetler ve Bankacılık Kanunu'na tabi teşekküllere ait kaynaklardan yapılan iş ve hizmetler dolayısıyla (açılış ve temel atma dahil) törenler düzenlenmesi, nutuklar söylenmesi, demeçler verilmesi ve bunlar hakkında her türlü vasıtayla yayınlarda bulunulması yasak olacak.
Başbakan, bakanlar ve milletvekilleri yurt içinde seçim propagandası ile ilgili gezilerini makam otomobilleri ve resmi hizmete tahsis edilen vasıtalarla yapamayacaklar. Bu maksatla yapacakları gezilerde, protokol icabı olan karşılama ve uğurlamalar ile törenler yapılamayacak. Resmi ziyafet verilemeyecek.
Başbakan ve bakanlar ile aday olması durumunda görevde bulunan Cumhurbaşkanı da seçimle ilgili çalışmalarında ve konuşmalarında 298 sayılı kanun hükümleriyle bağlı olacak.
Seçim süreci içinde Başbakan, bakanlar, milletvekilleri ile aday olması durumunda görevde bulunan Cumhurbaşkanı ve diğer adayların seçim propagandası ile ilgili yapacakları gezilere hiçbir memur katılamayacak.