Bir milletin kültürüne dair ipuçları elde etmek isteyen kişi; O milletin söylemlerine dikkat etmesi gerekir. Özellikle bizim toplumumuz sözlü anlatımdan beslenir.
Bizim toplumumuzda büyüklerin sözlerine çok önem verilir ve toplum o sözlerden beslenir. Büyüklere saygı önemlidir. Söyledikleri söz altın kıymetindedir. Toplum içerisinde konuşurken çoğu zaman büyüklerimizden söz paylaşırız. İşte bu kalıcı ve öğretici hale gelmiş söze “atasözü” denir.
Atasözü toplumların yaşayışları ve kültürleri hakkında çok önemli bilgi verir.
Atasözleri kitabi bilgiden ziyade, ecdadın engin tecrübesinden yola çıkarak aktardığı bilgilerdir.
Yirmi yıldır büyüklerimden duyduğum ve kayıt altına aldığım atasözlerinden bir demeti sizlerle paylaşmak isterim.
Topal keçi sürüden ayrı yayılır: Bazen engelleyici faktörlerin kişileri ayrıştırdığını anlatmak için: “Topal keçi sürüden ayrı yayılır” sözü kullanılır.
Çok laf atan derviş abdest ibriği tutamaz: Çok konuşanın çok yanılacağı ve maneviyatının azalacağını anlatmak için “Çok laf atan derviş abdest ibriği tutamaz.” Sözü söylenmiştir.
Karaktersize derler puşt, cevap olarak derler oşt: İnsanlar karakter sahibi olamazlar ise, kötü anılır ve onlar için kötü kelimeler kullanılır. Bu yüzden “Karaktersize derler puşt, cevap olarak derler oşt” sözü kullanılır.
İşkembesi dolu olan, lafı horalı anlatır: Sıkıntısı olmayan adam keyif sahibidir ve anlattıklarını keyifle anlatır. Bu yüzden “İşkembesi dolu olan, lafı horalı anlatır.” Sözü kullanılır.
Meteliksiz adam pazardan uzak durur: Kişinin hali ve imkânları nasılsa ona göre davranmak zorundadır. Ve o kişi için şu söz söylenir: “Meteliksiz adam pazardan uzak durur.”
Maraşlılar geçmişlerine söven değil, geçmişlerini öven bir millettir:Maneviyatı yüksek olan yerdir Kahramanmaraş. Ve bu yüzden geçmişlerini de hayırla yad ederler. Ve şöyle bir söz kullanılır: Maraşlılar geçmişlerine söven değil, geçmişlerini öven bir millettir.
İtin koştuğu yolda, püsük eğleşmez: Her varlığın kendi ahengi ve özelliği var. Fıtratlarının gereğini yaparlar. Bunu ifade etmek için şöyle bir söz kullanılır: “İtin koştuğu yolda, püsük eğleşmez.”
Güneş doğmadan kalk, kazanın altını yak: Ecdat erken kalkmanın ve çalışmanın faziletini bildiği için demiş ki: “Güneş doğmadan kalk, kazanın altını yak”
Poyraz dedik esmez, sessiz dedik şor’u kesmez: Bazen durumlar, beklediğimiz gibi olmaz, insanlar da beklediğimiz gibi çıkmayabilir. Ecdat bunu ifade etmek için demiş ki: “Poyraz dedik esmez, sessiz dedik şor’u kesmez”
Süt vermeyen inek kasaba, bal vermeyen arı kırıma uğrar:Bekleneni veremeyen ve üzerine düşen görevi yerine getirmeyen kişileri saf dışı etmek için: “Süt vermeyen inek kasaba, bal vermeyen arı kırıma uğrar.” Sözü kullanılır.
Eli kirli adamın yüzü temiz kalmaz: Kişinin bir tarafına kir bulaşmış ise, diğer yerlerine de bulaşacaktır. Tıpkı bir yerdeki hastalığın başka yerlere sıçraması gibi. Bu amaçla atalar demiş ki: Eli kirli adamın yüzü temiz kalmaz.
Dağda kar’ın varsa, evde karın var: Eskiler derler ki: kar varsa varlık var. Çünkü kar’ın yoğun yağdığı seneler tarladaki mahsul bereketli olurmuş. Varlığın muhabbetti artırdığını, yokluğun ise kavgaya ve ayrılığa sebep olduğunu ifade etmek için “Dağda kar’ın varsa, evde karın var.” denmiştir.
Çiftçi aldık adamı, başlamadan kırdı sabanı: Kişilerin beceriksizliğini ve tecrübesizliğini anlatmak için demişler ki: Çiftçi aldık adamı, başlamadan kırdı sabanı.
Başak ne kadar büyürse büyüsün, insan boyunu geçemez: her şeyin bir ölçüde ve sistemli yaratıldığını anlatmak için demişler ki: Başak ne kadar büyürse büyüsün, insan boyunu geçemez.
Mahallede it, it’te bit eksik olmaz: Hayatta olumsuzluklardan bahsederken, bunların aynı zamanda hayatın bir parçası olduğunu anlatmak için demişler ki: “Mahallede it, it’te bit eksik olmaz”