Gurbet her daim içimizdedir. Bâtinîgurbetzedelik var, zahirî gurbetzedelik var. Siz hangisine dahilsiniz?
Kutsala gurbet olan, bir gönül ve fikir dostuna gurbet olan, bir mekâna gurbet olan, merhamet ve sevgiye, aşka ve tebessüme gurbet olan, bir güzel insana gurbet olan, ilim ve irfana gurbet olan kimseler var. Veysel Karani’in Hz. Peygambere olan gurbetini yaşamak isterdim, âh!
Her gurbetzedenin hâlleri farklıdır. İki cihetten gurbeti yaşayan, sıla ve “asıl sevgili” hasretiyle yanıp tutuşan mübarek gurbetzedeler var aramızda.
Tasavvuf yolu bâtinî gurbet yoludur. İnsanların birbirine yalnızlığı, Hakk’a kurbiyet, yani yakınlık duyması, batinîgurbetzedeliğin hasıdır. Nebiler, evliyalar, dervişler batinîgurbetzedeliği her daim yaşayanlardır.
AĞIR GURBETZEDELİKLE İMTİHAN EDİLENLER
İlk gurbetzede Âdem Peygamberdir. Çünkü ilk gurbetzedelik yaratılışla başlamış. Bütün peygamberler, dünya gurbetzedeliğini aşk ve risalet adına yaşayıp Hakk’a döneceğini bilenlerdir. Hz. Yusuf’un ve babası Hz. Yakub’un çileleri onları en çetin gurbetzede yapmıştır. Mecnun, yaratılmışlar içinde ağır gurbetzedelikle imtihan edilenlerdendir.
İnsan-ı kâmil olanlar gurbetzedelikten endişe etmezler. Gurbetin türüne göre gurbetzede tipleri vardır. Vatanından ayrı kalma hâline göre insan kâh maddî gurbetzededir, kâh manevî gurbetzededir. Yunus Emre ve Hallac-ı Mansur gibi mutasavvıflar derin manevî gurbetzedelerdir.
Hz. Mevlâna, Şems’in ölümünden sonra ikinci defa gurbetzede olmuş bir velidir. Şeyh Gâlib, “Hüsn ü Aşk” ında “Aşk” kimliğiyle bin bir zorluklar ve engellere sabır gösteren manevî gurbetzedeliğe çıkmış ve sonra gurbetzedelikten kurtulup asıl vatan’a geldiğini fark eden ehl-i irfan bir şairdir.
Feridüddin Attar gurbetzedeliğiniKuş diliyle anlatarak Simurg’a, yani Hak katına uçma çabaları içinde olan mücadeleci ve dik duran bir gurbetzededir. Bülbül, Gül’e olan hasretinden dolayı iflah olmaz içli gurbetzedelerdendir.
“Ey göz, gönlümdeki ateşlere gözyaşlarından su serpme / Çünkü böylesine tutuşan ateşlere su fayda etmez” diyen Fuzûlî üstadım ağır gurbetzedelerdendir.
Niyazî-i Mısrî Hazretleri, “Gurbetliğe düşmeden / Mihnete sataşmadan / Kebap olup pişmeden / Bir yanı arzularsın” mısraında hangi gurbetzedelerin hâlini anlatıyor dersiniz? Kendi iç evimize bakıp anlamaya çalışmak daha yakıcı…
GURBETZEDELİK YÜREK İSTEYEN BİR İŞTİR
Gurbetzedelik yürek isteyen bir iştir. Önce “yola” çıkmak gerek. Garipliğin bütün hâllerine hazırlıklı olmayı göze almak demektir. Gurbetzedeliğine isyan eden olduğu gibi, gurbetzedeliğine razı olanlar vardır. Yani mecazen gurbetzedeliği yaşayıp hakikati bulamayanların yanında maddî gurbette pişerek manevî vuslatı yakalayanlar vardır.
Bâki de gurbetten şikayetçidir: “İhsan verilen sıhhate şükranlar mar’uf / Gurbetlerde Bâki’ye ikab eyleme.” Allah’a yalvaran şair diyor ki: Verdiğin cana, sıhhate şükrediyorum, fakat beni gurbetlerde cezalandırma, eziyet etme.
Divan şairi Necatî de “Dimez nice sürinürsinkapumda sen de garîb / Kimesne bencileyin olmasun vatanda garîb” mısraında manevî gurbetzedeliği dile getiriyor ve gurbetlerde bir mekânda ayrı kalışlar, ruhî uzaklıklar vardır, kimse benim gibi bir gurbetzede olmasın diyor.
İmam Gazâli’nin ilim ve felsefe deryası içinde yaşadığı gurbetzedelikten kurtuluşunu şu hikmetli sözlerinden anlıyoruz: “Mutlak Sevgiliye giden yolun sonunda kurb makamı vardır. Tasavvuf Allah’a giden yoldur. Bu yolda marifet esastır. Marifet de muhabbete götürür.”
AŞKINA DÜŞTÜĞÜNÜZ KADARDIR GUBETZEDELİK
Gurbetzedelik, gariplik, ıstırap ve çileden meydana gelir. İmam Rabbani Hazretleri’nin sözüyle “aşkına düştükleri kadardır” gurbetzedelik.
Abdülbâki Gölpınarlı, “Garib” redifli şiiriyle melâmet içinde bir gurbetzedeliği peşinen tercih edenlerdendir: “ Gurbet ender, gurbet içre olmuşum cânâgârib / Şimdi âlemde benim ben, bî-emel yekta garib .“ Diyor ki şair: Gurbetin en derinlerine gark oldum, cânâ, yani ruhuma gurbetlik çekerim, âlemde tek başıma kalmış, dilimden anlayan bir kimsem yok.
Bir âşıkın, “men tâ senin yanında bile hasretem sana” deyişinden gurbetzedeliğin acısını yaşadığını anlıyoruz.
Manevî gurbetzedelik, cumhuriyetin ilk neslinden şair Yaşar Nezihe Hanımın da yüreğini vurmuş olacak ki mısralarıyla gurbet acısını terennüm ediyor: “Hayfa ki gurbetzede nâçar u garibim / Yâdınla senin ağlamadır şimdi nasibim.”
Malta sürgünündeyken maddî gurbet sancılarını iliklerine kadar yaşayan Süleyman Nazif “Sıkıldım artık vatancüdalıktan / Sabahı çok uzak leyle-i firâkımızın” mısralarıyla gurbetzedeliğini sürgün dostlarıyla paylaşıyordu. Malta, onu vatandan ayıran bir “gurbetgâh”dı.
Osmanoğulları’nın siyaseten vatanlarından sürgünü bir gurbetzedelik değil midir? Vatandan sürülen ve gurbet diyârına hicret etmek zorunda kalan İslâm âlimlerinin, siyaset ehlinin gurbet sancılarını şu mısralarda hissedebiliriz: “Dumanlı dağların, ağlar gözüm tüttükçe / Olur mehasin-i gurbet de başka işkence.”
Kendi vatanında iki türlü gurbetzedeliği yaşayan Bediüzzaman Hazretlerinin hayatı baştanbaşa şânlı bir gurbetzedelik değil midir?
Necip Fazıl, “Öz vatanında parya, öz vatanında garip” derken din ü devlet cihetinden bir gurbetzede oluşu ifade ediyordu.
Tevfik Fikret, inanç krizleri içinde kendince bir gurbetzedelik duygusuna bigâne kalamadığını itiraf ediyor: “Bu yalnızlık, bu bir gurbet ki benzer gurbet-i kabre / İnanmak… işte bir aguş-ı ruhanî o gurbette.”
Bir gurbetzedenin mısralara döktüğü şu feryadına katılmak ister misiniz?: “Anaya babayı toprağa gömdük / Bacıya gardaşa hasret kaldık / Ne çileler çektik ne günler gördük / Üçüncü gurbette perişan olduk / Şu gurbet ellerde malamat olduk.”
BENİ GURBET TUTMUŞ DİYENLERİN YÜREĞİNE BAKTINIZ MI HİÇ?
Gureba’da, yani Garipler Hastanesi’nde yatanların hâli nicedir bilir misiniz? Garipler hastanesinde yatmak nasıl bir hâldir? Gurbetzede olup da hasta düşenlerin derdini bilen var mı aranızda? Beni gurbet tutmuş diyenlerin yüreğine baktınız mı hiç?
Gurbete çıkanın arkasından su dökerlermiş ki, kazaya, belâya uğramadan sılaya dönsün Köklerimiz gurbetzedelikten gelmedir. Gurbet benim diyen insanın kalbini sızlatmaz mı? Anaların, babaların kalbi kimler için gurbet ateşleriyle yanıp kavrulur, bilir misiniz?
Hz. Peygamberin “Gariplere müjdeler olsun” ve “Bu dünyada garip ol, yol gibi ol” buyruğuna kulak vereniniz var mı aranızda? Kalabalığın mânasız velvelesinden kaçıp gariplik halet-i ruhiyesi içinde münzevî bir gurbetzede gibi yaşamayı sevenlerden misiniz?
Gurbetzedeliğe meftun olup vecdine sahip olamayan ve kelimelere sarılarak teselli bulan birini tanımıyor musunuz?
GURBET DUYGUSUNDAN MÂNEVÎ HAZ DUYANLARDAN MISINIZ?
Gurbetzedeliği an be an yaşayan bu fakîr gibi gurbet duygusundan manevî haz duyanlardan mısınız? Gurbet hakkında bu fakire söz düşmez. Şair “Gâh olur gurbet vatan / Gâhi vatan gurbetlenir” demiş zamanında. Amma ki, bu mecruh yüreğim iki türlü gurbet duygusundan hüzünkâr olduğundan vecdini mübarek kelimelere döküp teselli bulmakta.
“Esîr-i gurbetiz biz, senden özge âşinamız yok” diyen Fuzûlî üstadımızın “Aşk derdiyle hoşem el çek ilâcımdan tâbib / Kılma dermân kim helâkim zehr-i dermânındadır” beytini kendi derûnuma uyarlayıp “Gurbet derdinden memnunum el çek gurbetimden tabib / Gerek yok dermana, dermanım gurbet yarasındadır” diyerek daima vecd hâlindeki gurbetzede yüreğimden sâdır olan nâçiz gurbet yazılarım gönlünüze bir katre gurbet sızısı düşürebiliyorsa bahtiyarım.
SELÂM GURBETZEDELİKLE İMTİHAN OLUP KAZANANLARA!
Selâm gurbette yitenlerin âh’ına ve yüreğine! Selâm gurbetzedelikle imtihan olup kazananlara! Selâm ağır gurbetzedelikten kurtulup vaslata erişenlere!
Maazallah, gurbet derdine uğramak kötüdür. Anasına sitem ederek maddî gurbetlerde kıvranan bir gencin duygusunu yine türkülerden öğreniriz:” Gurbetteyiz şimdi hep ayrı ayrı / Ne sana ne bana dokunmaz hayrı / Çok arama beni bulaman gayrı / Çıkıp yollarıma bakanım benim.”
Allah kimseyi gurbet derdine uğratmasın; kimseyi gurbet derdine uğramak bedduasına muhatap kılmasın, demeliyiz dualarımızda. Nice yolunu şaşırmış, kötü huylara kapılmış bedbaht evlatların, “Gurbet derdine uğrayasın” bedduasına uğrayıp da gurbet ellerde sürünmeleri ne menem bir kaderdir?