Aslın da, yazı başlığına ekonomimizin 100 yıllık ibret alınmayan makus tarihi de dense yeriydi ama neyse...
Devalüasyon kısaca ulusal paranın değerinin düşürülmesidir. Devalüasyon, iki şekilde sereder. Sabit kur sistemin de hükümet kararıyla resmen duyrulan "açık devalüasyon" ile, kurun piyasada belirlendiği sistem de; mini, midi artışlarına, sessizce rıza gösterilen "gizli devalüasyon" olarak seyreder.
Gizli yada açık devalüasyon ödemeler dengesi açık veren ülkeler de "kara delik" lerin, açıkların kapatılması amacıyla yapılır.
Bizim 100 yıllık ekonomimize de bir "yamalı bohça" desek yeridir. Öyle ki, lime lime olmuş yamaların büyüklüğü bile asıl kumaşı çoktan geçtiği halde, yakın tarihimizin iktisadi ve siyasal gelişmelerinden ders almadan, ekonominin kırmızı renkli "bip-bip" işaretlerine aldırmadan ayıpları ustaca hâ bre halı altına süpürmeyi marifet saymışız
Halı demişken, bir ekonomi üstadının "siyasette ki dil ağır ve saldırganlaşıyorsa hemen halının altına süpürülmüş ekonomi verilerine iyi bakın" sözünü hatırladım.
Size yaklaşık 100 yılımızın kronolojik devalüasyonlarını belirtmekle birlikte, o dönemlerin iç siyasetimizde ki, üslup ve dil yaralarını da şöyle bir göz önüne getirmenizi ibret açısından faydalı olacağını düşündüm.
- Türk parası 1923 de, 1 ABD Doları karşısında 0.75 Kuruştu. Türk Lirası 1940 yılına kadar İngiliz Sterlini karşısında değer kaybederken, ABD Doları karşısında değer kaybetmeden 1940 yılına kadar gelmiştir. 1940 da 1 Dolar 1.11 TL 1943 de 1.31 TL olmuştur.
- Türkiye de ilk büyük devalüasyon 7 Eylül 1946 da Recep PEKER hükümeti döneminde 1.31 TL olan Dolar, % 216 artışla 2.83 TL ye çıkmıştır.
- İkinci büyük devalüasyonumuz Adnan MENDERES hükümetince 4 Ağustos 1958 tarihinde alınan kararla 2.83 TL olan 1 ABD Doları % 318 artışla 9 TL olmuştur.
- Türkiye'nin üçüncü büyük devalüasyonu Süleyman DEMİREL hükümetinin 10 Ağustos 1970 de aldığı 9 TL olan 1 Dolar % 167 artışla 15 TL ye çıkmıştır.
- 1978' e kadar mini devalüasyonlarla Dolar 19 TL ' ye,
- 24 ocak 1980 kararıyla 90 TL' ye
- 1981 de 133 TL ,1982 de 191 TL olmuştur.
- 1990 lı yıllarda 1 ABD Doları 3 000 TL
- 1999 yılı sonlarında 417 000 TL
- 2000' li yıllarda ise 700 000 TL olmuştur.
- Adalet ve Kalkınma Partisinin görevi devraldığı 2003 yılında 1 350 TL olan 1 ABD Doları 2003' e göre 14 Nisan 2021 de % 604 oranında artışla 8 150 TL yi bulmuştur. Bunun ilginç olan bir diğer anlamı da; Türkiye'nin 24 yılda Recep PEKER, Adnan MENDERES ve Süleyman DEMİREL döneminde yapılan 3 büyük açık devalüasyon toplamı % 701' iken, Adalelet ve Kalkınma Partisinin 18 yılda geneli gizli seyreden devalüasyon oranını tek başına % 604' e , yani 24 yılda üç hükümet döneminde alınan devalüasyonlar toplamının % 87' sine ulaştırmasıdır.
Ekonomimizin " kara delik" lerini , "yamalı bohça" larını yırtıp atacak, kumaşı yeni, sürdürülebilir, devrim nitelikli reformları yapmazsak her 5- 10 yılda bir uğradığımız çıkmaz sokaklar da Allah korusun kaybolmamız artık an meselesi...
Dikkat ettiniz mi ? seçim kazanma uğruna yaptığımız popülizmler, ardından gelen devalüasyonlar ve sonunda siyasi krizler hep bir birini tamamlıyor.
Olan kime oluyor dersiniz ?