MARAŞ’IN HALEP EYALETİNE BAĞLANMASI

Tarihi gerçekler yazılmazsa, zamanla uydurma argümanlar gerçek gibi algılanmaya başlar ve insanları şaşırtır bir niteliğe bürünür.

Maraş sancağı 1866’da müstakil bir sancak iken Halep Eyaletine bağlandı. Bu idari düzenlenmesinin gerekçesi olarak Halep’in Maraş’a olan yakınlığı ve idaresinin daha kolay olacağı gösterilmiştir. Bu dönemde, Halep Vilayeti'nin, Halep Merkez Sancağı ile Maraş Sancağı’nın yanı sıra Payas (günümüzde Antakya'da), Kozan, Urfa ve Adana olmak üzere dört sancağı daha bulunmaktaydı.

1867’de Halep Vilayet Salname’sine Maraş Sancağı’nın Elbistan, Andırın, Pazarcık, Zeytun, İslahiye ve Bulanık(Bahçe) olmak üzere altı kazası bulunmaktaydı. 1868’de ise Hassa’da Maraş’a bağlı kazalardan biri haline getirildi. 1878’de Maraş Sancağı’na bağlı olan Hassa, İslahiye ve Bulanık kazaları yeni kurulan Cebel-i Bereket (Osmaniye) Sancağı’na bağlandı.

Prof.Dr. Kemal Haşim Karpat eserinde 19 yüzyıl başlarından 20 yüzyılın başlarına kadar (yaklaşık 100 yıl) Osmanlı Devleti’in nüfusunu ayrıntılı olarak vermektedir. Karpat, 1877- 1878 yılı Halep Vilayeti Nüfusu’nu verirken Maraş Sancağı’nda mevcut hane(ev) ile nüfus sayılarını vermektedir.

1877 Devlet Salnamesi, Maraş Sancağını Halep Vilayeti'ne bağlı olarak göstermektedir. Bu dönemde, Maraş Sancağı'nın kazalarında bir değişiklik olmamakla birlikte, Halep Vilayeti’nin sancak sayısı 4 de inmiştir. Bu Sancaklar, Halep merkez, Maraş, Urfa ve Zor ( Bugün Suriye devletinin sınırları içindedir)idi.

Halep Vilayeti’nin Nüfusu 1877-1878

Kaynak: Osmanlı nüfusu (1830-1914), s.160

Daha önceki dönemlerde bölge nüfusunu gösteren veriler genellikle Müslim-gayri Müslim nüfus şeklinde takdim edilirken, vilayet salnamelerinde bira daha ayrıntıya gidilerek Musevi, Hıristiyan, Müslüman, Kıpti şeklinde yapılmıştır.

Maraş Sancağı’nın Nüfusu 1869-1870

Kaynak: Öztürk,age,I.Cilt,s.158

Maraş Sancağı’nın Nüfusu 1873-1874

Kaynak: Öztürk,age,I.Cilt,s.202

Maraş Sancağı’nın Nüfusu 1878-1879

Kaynak: Öztürk,age,I.Cilt,s.398

Maraş Sancağı’nın Nüfusu 1890-1891

Kaynak: Öztürk,age,I.Cilt,s. 642-646

Maraş Sancağı’nın Nüfusu 1900-1901

Kaynak: Öztürk,age,I.Cilt,s. 340-401

Maraş Sancağı’nın Nüfusu 1908-1909

Kaynak: Öztürk,age,I.Cilt,s. 697-809

Maraş Sancağı’nın 1914 Yılı Nüfusu

Kaynak: Kemal Haşim Karpat, Osmanlı Nüfusu (1830-1914), Çeviri: Bahar Tırnakçı, Tarih Vakfı Yurt Yayınları No: 133, İstanbul, 2003 s.224

1908’de Andırın kazası bir nahiye haline getirilerek bu kazaya bağlı olan Göksun nahiyesi ise kaza yapıldı. Andırın ’da Göksun’a bağlandı. Maraş Sancağı 1915’te Halep’ten ayrılarak müstakil liva oldu. TürkiyeCumhuriyeti Devleti’nin kurulmasından itibaren de Maraş vilayet olarak idari sistemde yerini aldı.

Maraş’ın Tekrar Eyalete Dönüştürülmesi

Fırka- İslahiye’nin kurulması ile Maraş, Kayseri, Adana ve Antakya bölgesinde yaşayan Türkmenlerin iskân edilmeleri için çıkarılan irade ile Ahmet Cevdet Paşa ve derviş Paşa Fırka- İslahiye islahatını gerçekleştirmek için bölgeye gönderildiler. Fırka-i İslahiye’nin önemli merkezlerinden biri olan Maraş, Halep Eyaletinden ayrılarak yeniden eyalet statüsüne alındı ve Ahmet Cevdet Paşa da valiliğe atandı. Cevdet Paşa’nın Maraş valiliği 18 gün sürdü. Bu sırada Balkanlarda başlayan isyanlar sebebiyle Cevdet paşa ve Fırka-i İslahiye ‘de görev alan askerlerin o bölgeye kaydırılması üzerine Maraş Eyaleti kaldırılarak tekrar Halep’e bağlandı.

Maraş’ın Müstakil Sancak haline gelmesi

01.03.1910 tarihinde Halep Eyaleti’nin bir sancağı olan Maraş’ın müstakil bir mutasarrıflık haline dönüştürülmesi için yapılan müracaat değerlendirmeye alınmıştır. Ancak yapılan müracaat beş yıl sonra sonuca bağlanarak 03.03.1915 tarihinde Maraş’ın iktisadi yönden gelişmesi için ve iyi idare edilmesi için Halep’ten ayrılarak müstakil sancak haline getirilmiştir. Maraş’a bağlı kazalarda aynı statülerini devam ettireceklerdir. Bu idari yapılanmadan sonra Maraş livasına gönderilecek resmi evrakların yeni duruma göre düzenleneceği ifade edilmiştir. Ayrıca Maraş Sancağı‘nın ayrı bir bütçesi hazırlanmıştır.

Cumhuriyet döneminde bir vilayet olan Maraş’ın Elbistan, Göksun, Andırın kazaları vardı. 1941’de Gaziantep’e bağlı Pazarcık Maraş’a bağlandı. Efsus adıyla Elbistan’a bağlı bir nahiye olan Afşin 1944’de kaza haline getirildi. Eloğlu nahiyesinin ismi Türkoğlu olarak değiştirilerek 1960’da kaza yapıldı. Elbistan’a bağlı Cela Ekinözü adıyla 1991’de kaza yapıldı. Yine Elbistan’a bağlı nahiye olan Nurhak ise 1990’da kaza yapıldı. Daha önce Bertiz’e bağlı köy olan Çağlayancerit 1987’de kaza yapıldı.

2016 Tarihli Kahramanmaraş ve İlçeleri

Faydalanılan Kaynak

Kemal Haşim Karpat, (Osmanlı Nüfusu (1830-1914), Çeviri: Bahar Tırnakçı,

Tarih Vakfı Yurt Yayınları)

Adnan Güllü (Bir Kentin Hafızası Göçer yayınları 2016 )