“Tarihini unutan milletlerin coğrafyasını başkaları çizer”
Toplumumuzun hakkında çok az bilgi sahibi oldukları iki konuyu hatırlatmak ihtiyacı duydum. Çünkü unutmamak için sıksık hatırlatmak gerekmektedir. İlki Denizcilik ve Kabotaj Bayramı Nedir? Kabotaj Bayramı Neden Kutlanır? Denizcilik Ve Kabotaj Bayramı Ne Anlama Geliyor?
Denizcilik ve Kabotaj Bayramı, her yıl 1 Temmuz tarihinde kutlanan bir milli bayramdır. KABOTAJ bir ülkenin kendi karasularında ve kendi limanları arasında gemi işletme ve her türlü liman hizmetlerini kendi kontrolünde bulundurma hakkıdır.
Büyük Türkçe Sözlük kabotajın kelime anlamını "Bir ülkenin iskele veya limanları arasında gemi işletme işi" olarak vermektedir. Osmanlı İmparatorluğu döneminde imparatorluğun kabotaj hakkı yoktu. Çünkü Batılı ülkelere verilmiş olan kapitülasyon hakları sebebiyle Osmanlı İmparatorluğu kıyılarında genellikle yabancı bandıralı tekneler hizmet görürlerdi. Ancak 24 TEMMUZ 1923 tarihinde imzalanan LOZAN ANTLAŞMASI uyarınca KAPİTÜLASYONLAR lağvedildi. Böylece Türkiye kabotaj hakkına kavuştu.
KAPİTÜLASYON NE DEMEK? Olduğunun üstünde duralım ki konunu önemi daha iyi anlaşılsın. (*Kapitülasyon, bir devletin bir anlaşmaya bağlı olarak başka devletlere tanıdığı iktisadi ve sosyal ayrıcalıklara denir. Müslüman hükümdarların Avrupalı tacirlere vermiş olduğu ticari faaliyet iznidir. Osmanlı döneminde ilk kez Fatih Sultan Mehmet tarafından Venedik Devleti'ne İstanbul'da elçi bulundurma hakkı verilerek siyasi kapitülasyon verilmiştir. Ancak bu kapitülasyonların Osmanlıya ait bir sistem olduğu manasına gelmemelidir. Kapitülasyonlar pek çok Avrupa toplumu olmak üzere Osmanlıdan önceki diğer Anadolu toplumlarında da uygulanmış ticari ve sosyal ayrıcalıklar bütünüdür. Kapitülasyon kelimesinin kökeninde Latince caput (baş) sözcüğü vardır. Geniş anlamıyla kapitülasyon baş eğmek, teslim anlaşması yapmak anlamlarını taşır. Tarihte kazandığı özel anlamla kapitülasyon, bir ülke tarafından başka bir ülkenin vatandaşlarına verilen ticari ayrıcalıklar bütünüdür. Osmanlı Devleti tarafından yükselme döneminden imparatorluğun dağılışına değin Avrupa devletlerine çeşitli kapitülasyonlar verilmiştir. Osmanlı Devleti II. Mehmed döneminde Venediklilere, I. Süleyman(Kanuni) döneminde Fransızlara çeşitli amaçlar doğrultusunda kapitülasyonlar vermiştir. Aynı zamanda dağılma döneminde BALTA LİMANI TİCARET ANTLAŞMASI ile İngilizlere, HÜNKÂR İSKELESİ ANTLAŞMASI ile Ruslara çeşitli kapitülasyonlar vermiştir.)
Türkiye’nin büyük ölçüde bir yarım ada ülkesi oluşu ve kıyı uzunluğunun 8333 kilometre olduğu dikkate alınırsa bu Türk denizciliğine büyük bir imkân tanıyordu. Gerekli düzenlemeler yapıldıktan sonra 19 Nisan 1926 tarihinde çıkarılan 815 sayılı yasaya göre Türkiye limanları arasında sadece Türk teknelerinin hizmet görmesi zorunluluğu getirildi. Yasa aynı yıl 01 TEMMUZ’ da yürürlüğe girdi. Bu tarih 1935 yılından itibaren KABOTAJ BAYRAMI OLARAK KUTLANMAYA BAŞLANDI.
2007 tarihinde KABOTAJ kelimesine DENİZCİLİK kelimesi de eklenerek bayramın adı DENİZCİLİK VE KABOTAJ BAYRAMI olmuştur. Bu bayramda genel tatil yoktur.
KABOTAJ NE DEMEK?
Kabotaj, bir devletin kendi limanlarına deniz ticareti konusunda tanıdığı ayrıcalıktır. Bu ayrıcalıktan yalnızca yurttaşlarının yararlanması, millî ekonomiye önemli bir katkı sağlayacağından, devletler yabancı bandıralı gemilere kabotaj yasağı koyma yoluna gitmişlerdir. Bazı uluslararası sözleşmelerde de kabotaj yasağı koyma yetkisine ilişkin hükümler yer alır.
DENİZCİLİK VE KABOTAJ BAYRAMI
Sonuç olarak; ülkemizde, 20 Nisan 1926 Tarihinde kabul edilmiş olan kabotaj Kanunu, 01 Temmuz 1926'da yürürlüğe girmiş ve bu Kanun, “TÜRKİYE LİMANLARI VE SAHİLLERİ ARASINDA YÜK VE YOLCU TAŞINMASI İLE KILAVUZLUK VE RÖMORKAJ HİZMETLERİ, TÜRK VATANDAŞLARI VE TÜRK BAYRAĞI TAŞIYAN GEMİLERCE YAPILIR” hükmünü getirerek daha önceden yabancılara açık olan bu faaliyetleri bundan böyle sadece Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarının yapabileceğini belirtmiştir. Bu nedenle her yıl 1 Temmuz gününü “Denizcilik ve Kabotaj Bayramı” olarak kutluyoruz.
Osmanlı Devleti’nin kapitülasyonlar çerçevesinde yabancı ülke gemilerine tanıdığı kabotaj ayrıcalığı Lozan Barış Antlaşması’yla 1923 yılında kaldırıldı. 20 Nisan 1926 tarihinde de kabul edildi. Kabotaj Kanunu 1 Temmuz 1926’da yürürlüğe girdi. Bu yasaya göre; akarsularda, göllerde, Marmara denizi ile boğazlarda, bütün kara sularında ve bunlar içinde kalan körfez, liman, koy ve benzeri yerlerde, makine, yelken ve kürekle hareket eden araçları bulundurma; bunlarla mal ve yolcu taşıma hakkı Türk yurttaşlarına verildi. Ayrıca; dalgıçlık, kılavuzluk, kaptanlık, çarkçılık, tayfalık ve benzeri mesleklerin Türk yurttaşlarınca yerine getirilebileceği belirtildi. Yabancı gemilerin yalnız Türk limanlarıyla yabancı ülkelerin limanları arasında insan ve yük taşıyabileceği kabul edildi.
Kabotaj Bayramı Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin bağımsızlık unsurlarından en önemli kilometre taşlarından biri olma özelliğini hala korumaktadır.