Tarihte kadınlar tarafından gerçekleştirilen “ilk protestonun, 1828 tarihinde İzmir’de yaşandığı ortaya çıktı.Türkiye'de tarihte kadınlar tarafından gerçekleştirilen “ilk protesto”nun, 1828'de İzmir'de yaşandığı ortaya çıktı.
İzmir Büyükşehir Belediyesi AHMET PİRİŞTİNA Kent Arşivi ve Müzesi'ndeki belgelere göre, ekmeğin zamlanmasına tepki gösteren kadınlar, üç gün sokakları işgal etti. Protesto sonunda zam geri alındı
Yıl 1828’dir.Aylardan Haziran.İzmir’de buğday karaborsaya düşmüştür.Üç beş toptancı ekmek piyasasını istediği gibi yönetmektedir.Dönemin VALİSİ HASAN PAŞA, karaborsacıların baskısıyla ekmeğin fiyatına zam yapar.Tepkiyle karşılanır.Önce erkekler protesto eder zammı.Ama etkisiz kalırlar.Bunun üzerine İzmirli kadınlar dökülür sokağa.KADİFEKALE, TİLKİLİK, NAMAZGAH ve DAMLACIKmahallelerinden akın akın inerler.Bu resmen bir kadın ayaklanmasıdır ve sivil itaatsizlik İzmir’i sarmıştır.Kadınlar karaborsacıların buğday ambarlarını basarlar, ekmek zammının geri alınması için valiye baskı yaparlar.Olaylar üç gün sürer.Üç gün boyunca kadınlar yanlarında çocuklarıyla işgal etmedik, sokak cadde bırakmazlar.
Karakol Komutanı KAYSERİLİ HACI BEY’in zorlamaları da İzmirli kadınları pes ettirmez.Sonuçta pes eden İZMİR VALİSİ HASAN PAŞAolur.Ekmek zammını geri çeker.Böylece kadınlar sokaklardan evlerine döner.Bu Osmanlı tarihinde ilk toplu kadın direnişidir.Kadının zaferidir.
Not:”İzmir’de, Kayseri Mutasarrıflığı’ndan ve İne Adası (İğneada) Muhafızlığı’ndan sonra İzmir Muhafızı olan Hasan Paşa, Karakol Komutanı olarak da Hasan Paşa’nın Kayseri görevinde birlikte çalıştığı ve İzmir’e de yanında getirdiği Kayserili Hacı Bey ve İzmir’in Müslüman Türk kadınları ve de bu üçlü arasındaki olayların tanığı olan ve yazılı olarak aktaran Avusturyalı diplomat Baron AntonProkeschvonOsten vardır.”
O dönemlerde İzmir’de bulunan Avusturya - Macaristan İmparatorluğu’nun elçisi Baron AntonProkeschvonOsten tarafından tanık olunan olaylar, 1934 yılında Avusturya’da yayımlanan “Jahrbücher der Literatür” (Edebiyat yıllığı) isimli derginin 67. ve 68. sayılarında kaleme alındı. İzmir’de bulunduğu dönemde eski Smyrna’yı arkeoloji dünyasına tanıtan BARON VON OSTEN, kaleme aldığı yazısında, İzmir’de yaşanan kadın eylemlerini olduğu gibi anlatarak, Türk kadınının zam karşısında gösterdiği mücadeleye geniş yer verdi.
Not: Büyükşehir Belediyesi Ahmet Piriştina Kent Arşivi ve Müzesi Müdürü Yrd. Doç. Dr. Oktay Gökdemir, Osmanlı İmparatorluğu döneminde hak ve özgürlükler adına en büyük adımın meşrutiyet döneminde atıldığını hatırlatarak, İzmir’in bu anlamda önce harekete geçtiğini söyledi. Gökdemir, “Her yenilikte öncü olan, Osmanlı ve Türkiye için ilklerin kenti İzmir, bu ayaklanmaya da öncü konumunda.
İstekleri yerine gelen İzmir’in Türk ve Müslüman Kadınları eylemlerine son vererek evlerine çekilir ve günlük işlerinin rutin dünyasında kendilerine düşen görevi yerine getirmeye koyulurlar. Kadınlar, İzmir’in sessiz, solgun ve araştırılmamış kadın hareketi tarihindeki yerlerini almak üzere isimsiz kahramanlar olarak evlerine ve çocuklarının yanlarına dönerler…
İzmirli kadının kendi hakları için sokaklara çıkması önemli bir demokrasi hareketi. Kökeni Amazonlara dayanan İzmir kadını, farkını 1828 yılındaki protestolarda göstermiş” dedi. Oktay Gökdemir, araştırmacı - yazar İlhan Pınar’ın, “İzmir Toplu Yazıları” eserinin, şubat ayında İzmir Kent Kitaplığı’ndayayınlanmıştır.
İKİNCİ KADIN İSYANI ( TARAK YAĞMASI)
Yıl 1907’dir.Osmanlı Sarayı’nın kapitalist ülkelerin her isteğini yerine getirmesi ve yabancı sermayeyi iç pazara sokması nedeniyle, küçük üretime dayalı yerli sanayi çökmektedir.Özellikle Kütahya ve Uşak’ta el emeğiyle halı üreten köylüler zor durumda kalmıştır.Çünkü Anadolu Halılarını dünyaya pazarlayan yabancı firmaların birleşip kurdukları O.C.M adlı tekel UŞAK, KULA, GÖRDESve DEMİRCİgibi geleneksel halıcılık merkezlerinde 17 halı fabrikası açmıştır.Bu fabrikalar organik boya yerine kimyasal boyalı halı ipliği üreterek, bu işten geçimini sağlayan köylülere büyük darbe indirmektedir.
Tarih 13 Mart 1907’dir.Cuma.Akse, Kılcan, Bozkuş, Muharremşah, İkizsaray, Sorkun, Ciğerdede, Selvioğlu, Kuyucak, Mende, Hacıkadem, Karaağaç ve çevre köylerden 1500 kadın Ulu Cami ile Burma Cami arasındaki İplik Pazarı’nda toplanır.Yanlarında çocukları da vardır.Yüzleri asıktır.Ellerinde çıkrık ve kirmanlarla halı ipliği fabrikalarını protesto ederler.Sonra İngiliz sermayesi tarafından kurulan TİRİDOĞLU, YILANCIOĞLUve BACAKOĞLU halı fabrikalarını basıp, yerle bir ederler.İbrik makinalarını kırıp, kimyasal boyalı iplikleri talan ederler.Olaylar üç gün sürer.
KAYMAKAM TEVFİK EFENDİ,isyanı bastırmak için 14 kadını tutuklar.Ancak diğer kadınlar arkadaşları serbest kalıncaya kadar eylemin devam edeceğini söyler.Bunun üzerine Kaymakam TEVFİK EFENDİtutukluları serbest bırakmak zorunda kalır.İsyandan büyük zarar gören yabancı şirketler konuyu Osmanlı Sarayı’na taşır.Saray, olayın soruşturulması için ANADOLU VALİSİ AHMET İZZET PAŞAYIgörevlendirir.Ahmet İzzet Paşa ilk iş olarak Bursa'dan müfettiş DANİŞ BEY'İUşak’a gönderir.Daniş Bey uzun çabalar sonunda isyancılarla fabrika sahiplerini barıştırır.
Olaylar yatıştıktan sonra da fabrikaların açılması durumunda halkın tekrar isyan edeceğini rapor eder.Bunun üzerine Osmanlı devleti, halkın tekrar ayaklanacağı korkusuyla fabrikaların yeniden açılmasını 10 yıl geciktirir.Tarihimize "TARAK YAĞMASI" diye geçen bu olay, kadının isyan ettiği zaman ne kadar kararlı ve güçlü olduğunun belgesidir.
Tarihte bir düşünürün dediği gibi “Kadının içinde yer almadığı hiç bir mücadele başarıya ulaşamaz.”