Son günlerde iki kardeş millet olan Özbekistan ve Karakal Pakistan arasında çatışmalar yaşanmaktadır… Geçmişten günümüze kadar hep birlikte yaşamış bu iki millet nasıl olurda silaha birden sarıldı ve sonucunda onca ölüm, onca yaralı meydana geldi… Bu iki kardeş/ kardeşlerimiz hakkında kısa bir bilgi verdikten sonar sıcak gündemi değerlendirelim. Eskiden Turan, Ortaçağ’larda Türkistan, Mâverâünnehir, günümüzde Özbekistan denilen topraklar zengin bir tarihî geçmişe sahiptir. Batıda ve kuzeyde Kazakistan, güneyde Afganistan, güney batıda Türkmenistan, doğuda Kırgızistan ve güneydoğuda Tacikistan ile komşudur; sınırları içerisinde Karakalpakistan Özerk Cumhuriyeti ye ralır. Karakalpak adı, bu kavmin ırkî özelliklerini belirleyen bir tabir olmayı onların giyiniş tarzlarıyla ilgili bir isimdir. Karakalpaklar VI. Yüzyılda Oğuz, Kıpçak ve Peçenek gibi Türk boylarının karışması sonucu ortaya çıkmış bir topluluktur. Selçuklular’ın önderliğinde Oğuzlar İran üzerinden Anadolu ve Ortadoğu’ya yayılırken Karakalpaklar’ın bir kısmının bunlara katıldığı, ancak çoğunluğun Aral gölü civarında kaldığı bilinmektedir.
1917 Bolşevik İhtilâli’nin ardından Amuderya’nın sağ yakasında outran Karakalpaklar 1918’de ilân edilen Özerk Türkistan Cumhuriyeti’ne dahil edildiler. Sol yakasında oturanlar 1920 yılına kadar Hîve Hanlığı’na bağlı kaldılar. Karakalpak toprakları 1920’de Ruslar’ın hâkimiyeti altına girdi. 1924’te SovyetlerBirliği’nedahiledildiktensonramillîsınırlarınbelirlenmesineticesinde 11 Mayıs 1925’te RusyaFederasyonu’ndateşkiledilenKazakistanÖzerkCumhuriyetiiçinCeyhun’un her iki kenarında Karakalpak özerk vilâyeti oluşturuldu. 20 Mart 1932’de Karakalpak özerk vilâyeti Kazakistan’dan ayrılarak Rusya federasyonuna bağlı Karakalpak Özerk Cumhuriyeti’ne dönüştürüldü. Karakalpak toprakları 1936’da Özbekistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’ne devredildi. O zamandan günümüze kadar bu cumhuriyetin içinde özerk konumunu muhafaza etmektedir. 1989’dan itibaren Karakalpak milliyetçileri, Özbek hükümetine Özerk Karakalpak Cumhuriyeti kurmak istediklerini bildirdiler. 1990’da Karakalpak yönetimi özerk cumhuriyet ilânetti. Özbekistan, 31 Ağustos 1991 tarihindebağımsızlığınıkazandıktansonraÖzbekmilliyetçileriKarakalpaklar’ınbaşlattığıhareketibastırmaya çalışmakla beraber halen Karakalpaklar muhtar vaziyetlerini sürdürmektedirler. Özbekistan, Orta Asya Türk cumhuriyetleri arasındaki en kalabalık ülkedir. İnsanlarınbüyükbirbölümününkırsalkesimdeyaşadığıÖzbekistan’datarımenönemligeçimkaynağıveekonominintemelidir. Toprakların yaklaşık % 10’undan elde edilen ürünlerin başlıcaları pamuk, buğday, pirinç, çeşitli sebze ve meyvedir. Yağışların azlığı sebebiyle tarım büyük ölçüde sulamaya bağlıdır. Özbekistan dünyanın önde gelen pamuk üreticilerinden biridir. Özbekistanyeraltızenginlikleribakımındanşanslıbirülkedirvetabiikaynaklarınınenönemlileridoğalgaz, altın, petrol, uranyum ve kömürdür. (https://islamansiklopedisi.org.tr/)AynıkandanvecandanolanhalkınÖzbekistananayasasında Karakalpakistan özerkcumhuriyetininstatüsüyleilgilimaddelerindeğiştirileceğineilişkinbazıteklifleringündemegelmesininardından 1 Temmuz'dabölgedeprotestogösterileridüzenlenmişveçıkanolaylardaonlarcakişiölmüş, yüzlerce kişi ise yaralanmıştı…Çok kısa bir sürede organize olan eylemcilerin arkasında kim ya da kimler var?
Bölgede Rusya Ukrayna Savaşı’nın devam ettiği bir dönemde iki kardeş halkın kenetlenmesi gerekirken neden karşı karşıya geldiler? Özbekistan son yıllardırekonomivesosyalyaşamalanındakigüzelgelişmelerdendolayıhep gündem de olmuştu. Bu olumlu gelişme ve büyümesi yonist yapıları harekete geçirmiş ülkede olumsuz hava estirmek için hain planlar kurguladıkları gibi bunları hayata geçirmek için 1-2 Temmuz düğmeye bastılar…Olaylar başlar başlamaz Türkiye sağduyu çağrısı yapmıştır. Ayrıca Dışişleri Bakanlığı’mız, yaptığı yazılı bir açıklamada özetle şugörüşlere yer verildi: "Özbekistan yönetiminin ve halkının, olayları sağduyu ve barış ile huzur ortamı içerisinde çözüme kavuşturacağına inancımız tamdır.Ortakmedeniyet, kültür ve tarihi bağlarımız bulunan, stratejik ortağımız dost vekardeşÖzbekistan’ınistikrarverefahınabüyükönematfediyoruz"AyrıcaBirleşmişMilletler (BM), Özbekistan'ınKarakalpakistanÖzerkCumhuriyeti'ndeyaşananprotestogösterilerinemüdahaleederken can kayıplarınayolaçangüvenlikgüçlerihakkındaacilsoruşturmatalebindebulundu.Rusyaise; KarakalpakistanÖzerkCumhuriyeti'indemeydanagelenolaylarınÖzbekistan'ıniçmeselesiolduğunusöyledi.Diğerbirçokülkeiseüçmaymunuoynamayadevametmektedir. Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev'in, Karakalpakistan'ın başkenti Nukus'ta meydana gelen son ayaklanmaların, yabancı ülkelerin de yardımıyla uzun yıllar önceden hazırlandığına inandığını söyledi. Mirziyoyev, yaptığı açıklamada, "Son olayların tamamı, ne bir, ne de on gün önce hazırlandı ve düzenlendi. Bu olaylar dış güçler tarafından uzun yıllardır hazırlanıyordu. "dedi. Mirziyoyev, "Ana amaçÖzbekistan'ıntoprakbütünlüğünüihlaletmekveetnikgruplararasıbirçatışmayıalevlendirmekti."ifadelerinikullandı.AynızamandaMirziyoyevbölgedehukukidüzenivevatandaşlarıngüvenliğinisağlamakamacıyla 2 Ağustos’a kadar olağanüstü hal ilan etmişti. Bu tür hadiselerin dost ve kardeş ülkelerden bir daha yaşanmaması için birlik olmaları gerekir. Peygamberimiz Hz.Muhammed (sav) “Birlikte rahmet, ayrılıkta azap vardır.” uyarısını dikkate almak gerekir. Her Türk, her Müslüman hattadini, milliyeti, dünya görüşü ne olursa olsun her insan, bu kutlu sözü okuduğunda, kendi aklının erdiği kadarıyla doğru mesajı alır. İstiklal marşımızın şairi Mehmet Akif Ersoyise “Birlik” olmanın önemini şu mısralarla ne kadar veciz bir biçimde anlatmıştır:
“Tefrika girmeden bir millete, düşman giremez
Toplu vurdukça yürekler, onu top sindiremez.”
YinebizimtemeldeğerlerimizdenolanAnadolu’muzuaydınlatangüçlüışıkkaynaklarındanbiriolanHacıBektaş’ıVeli’nin bir sözü ile yazımı son vermek isterim…
“Gelin canlar, bir olalım”
“Bir olalım, iri olalım, diri olalım.”