Sancak, Balkanlar’da, Sırbistan – Karadağ arasındaki bölgedir.
Osmanlı Devleti’nin Avrupa’daki son sancağı burada kalmıştır. Bundan dolayı, bölgeye bu isim verilmiştir.
Sancak’ın merkezi Yeni Pazar (Novi Pazar) şehri, Osmanlı Uç Beyi İshak Bey’in oğlu İsa Bey tarafından kurulmuştur.
Osmanlı’dan önce, nüfusun tamamını Hristiyanlar oluşturmaktaydı.
Fetih Sonrası Parlayan Süreç
Osmanlıların Sancak’ı fethinden sonra, Müslümanlar için, parlayan bir süreç başlamıştır ve Müslüman nüfusunda, ciddi bir artış yaşanmıştır.
Osmanlı hoşgörü anlayışının bir sonucu olarak, gayrimüslim halka ibadet özgürlüğü verilmiştir. Böylelikle, Müslümanlar ile gayrimüslimler, Sancak’ta, yüzyıllar boyunca, huzur içinde yaşamışlardır.
1877 – 1878 Osmanlı Rus Savaşı’ndan sonra imzalanan Berlin Antlaşması’yla, Yeni Pazar sancağı Bosna’dan ayrılmıştır ve Kosova’ya bağlanmıştır.
Antlaşma’nın 25. Maddesi’ne göre, Yeni Pazar sancağının idaresi Osmanlı Devleti’ne bırakılmıştır.
21 Nisan 1879 tarihinde, Yeni Pazar Antlaşması’yla, Sancak, 1912 yılına dek uluslararası statüye sahip olmuştur.
Balkan Savaşları çıktığında, Sırplar, Sancak ve Kosova bölgesini işgal etmişlerdir ve bölge, Osmanlı hâkimiyetinden çıkmıştır.
1912 yılından sonra, Sancak’taki Müslümanların büyük bir kısmı, büyük bir katliama uğramışlardır. Bu nedenle, Türkiye’ye ve Bosna’ya göç etmişlerdir.
Özellikle Kasım 1924 tarihinde gerçekleşen Şahoviçi Katliamı, Sancaklı Müslümanlar için trajik sonuçlar oluşturmuştur.
Sırpların idaresindeki Yugoslav Krallığı’nın bir parçası olarak, Sancak bölgesi, politik kimliğini kaybetmiştir.
Türkiye ile Yugoslavya arasında, 1938 yılında imzalanan antlaşmaya göre, 40 bin Sancaklı Müslüman, Türkiye’ye göç etmiştir ve iki ülke arasında, 1953 yılında, Split şehrinde yapılan antlaşmayla, Türkiye’ye göç hızlanmıştır.
1991 yılında, bazı devletler Yugoslavya’dan ayrıldığında, Sancak, Sırbistan ve Karadağ’dan oluşan yeni bir federasyonun içinde kalmıştır.
25 – 27 Ekim 1991 tarihinde, Sancak bölgesinin özerkliği için, referandum yapılmıştır. Oylamadan % 98,9 evet oyu çıkmıştır. Gerçi, bu referandumu Sırbistan kabul etmemiştir.
3 Haziran 2006 tarihinde, Karadağ bağımsızlığını ilan ederek, resmen Sırbistan Cumhuriyeti’nden ayrılmıştır. Böylece, Sancak, iki bölüme ayrılmıştır.
Ağırlıklı olarak Boşnakların yaşamakta olduğu Sancak’ta, Boşnakça konuşulmaktadır ve 2012 yılından beri Sancak’taki tüm okullarda, dersler Boşnakça işlenmektedir.
Sözlüklerinde, Türkçe Sözcükler
Dört yüzyıldan fazla süren Osmanlı hâkimiyetinden dolayı, Sancaklıların sözlüğünde, pek çok Türkçe sözcük vardır.
Sancak’ın %95’i Müslümandır. Nüfusun geri kalanını ise, Ortodoks Sırplar oluşturmaktadır.
Son yıllarda, Sancak’ta, nüfus azalmaktadır. Bunun en önemli sebebi işsizliktir. Maaşlarının az olmasından yakınan gençler, ailelerini Sancak’ta bırakarak, Avrupa’nın gelişmiş ülkelerine çalışmaya gitmektedirler.
Türkiye – Sancak İlişkileri
Türkiye – Sancak ilişkileri, umut vericidir.
Türkiye’nin desteğiyle, başta yol olmak üzere, altyapı ihtiyaçları karşılanmaktadır. Türk şirketlerin ilgisi de artmaktadır.
2019 yılında, Sırbistan’a resmi bir ziyarette bulunan Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, burada yaptığı konuşmada, Türkiye’nin Yeni Pazar’da, başkonsolosluk açacağını söylemiştir ve yapılan hazırlıklardan sonra, 2021 yılında, Yeni Pazar’da, başkonsolosluk hizmete girmiştir.
Osmanlı Yadigârı Yerleşim Yeri
“Balkanlar, Osmanlı için, çok değerli bir yerdi” sözleriyle, Osmanlı’nın tüm amacının Batı’ya yayılmak olduğunu; Batı’ya yayılma bağlamında, Osmanlı’nın Balkanlar’a çok büyük değer verdiğini ve Osmanlı’nın tüm büyük yatırımlarının Balkanlar’da olduğunu aktaran Balkan Rumeli Türkleri Konfederasyonu Projelerden Sorumlu Başkan Yardımcısı Selçuk Kurtsatar, Sancak’ın Osmanlı’dan yadigâr bir yerleşim yeri olduğunu ve kendilerine günümüzde bile büyük bir değer kattığını vurguladı.
“An itibariyle, yönetimin başında olan Sırp lider Dodik, sınırlarla oynama gibi bir sinsilik peşindedir. Gerçi, Sayın Cumhurbaşkanımız nezdinde, Türkiye Cumhuriyeti Devleti olarak, Boşnak kardeşlerimizin yanlarında olduğumuzu gösterdik. İkili ilişkilerimiz devam etmektedir” tespitinde bulunan Kurtsatar, Sancak bölgesinde, herhangi bir yara alınmaksızın, herhangi bir sıkıntı çıkmaksızın bugünkü gergin ortamın kısa zamanda çözümlenmesini temenni etti.