Atatürk’ü ve arkadaşlarını Samsun’a götüren İsmail Hakkı Kaptan

Tarih emperyalizmin anahtarıdır. Tarihimize sahip çıkmalı ve en iyi şekilde onu bilmeliyiz."

Mehmet Niyazi

Türk ulusunu bağımsızlığa kavuşturmayı amaçlayan MUSTAFA KEMALve 18 silah arkadaşını Samsun’a ulaştıran Bandırma vapurunun kaptanı İsmail Hakkı Bey (Durusu),((d. 1871, Zincidere, Kayseri - ö. 1940, İstanbul), Mustafa Kemal Paşa ve maiyetini Samsun'a götüren Bandırma Vapuru'nun kaptanı.)Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasında aldığı rol ile tarihe geçmişti. 

BANDIRMA VAPURU: Bandırma vapuru, 1878 yılında İskoçya’nın Glasgow kentinde yapılmıştı. Yolcu ve yük gemisi olarak tasarlanan gemi, 1883’te Yunanistan’a satıldı. 1891 yılında kaza sonucu battı ama kısa süre içinde yüzdürüldü. İstanbul’da bir yabancı işletmeciye satılan gemi, Türk bayrağına sahip oldu. Panderma olarak isimlendirilen gemi, İstanbul limanına bağlandı. Marmara Denizi kıyılarında seferler yapan gemi, 1910 yılında Osmanlı SEYRÜSEFAİN İDARESİ(OSMANLI DENİZCİLİK İŞLETMESİ) tarafından satın alındı ve ismi Bandırma’ya çevrildi. 19 Mayıs 1919’da Atatürk’ü Samsun’a getirdikten sonra yine hizmete devam eden gemi, 1924 yılında hizmet dışı kaldı. 1925’te Haliç’te hurda olarak parçalandı. 

Mustafa Kemal ATATÜRK’ü, 19 Mayıs 1919’da Samsun’a götüren Bandırma Vapuru'nun kaptanı Kayserili İsmail Hakkı Durusu’nun unutulması akrabaları ve hemşerilerini üzüyor.İsmail Hakkı Durusu’nun akrabası ve Zincirdere Beldesi'nin eski Belediye Başkanı Mustafa Aksu ‘’İsmail kaptan, mahalleye dönüşen beldemizin unutulmazları arasındadır. ATA’mızı sağ salim, peşine takılan İngiliz gemilerini atlatarak Samsun’a ulaştırmıştır. 19 Mayıs’lar, bizim için hem atamızı, hem kaptanımızı hatırlama ve anma günleridir. 19 Mayıs 1919 Türk İstiklal meşalesinin ateşlendiği tarihtir. Kaptanımızın unutulmasına üzülüyoruz’’ dedi.

Kayseri'nin mahalleye dönüşen ZİNCİRDERE BELDESİ'nde uzun yıllar Belediye Başkanlığı yapan Mustafa Aksu, ATATÜRK’ü Samsun’da karaya çıkaran Bandırma Vapurunun kaptanı olan İsmail Hakkı Durusu ile gurur ve onur duyduklarını söyledi. Kaptan Durusu'nun her 19 Mayıs’ta anılmamasının ve unutulmasının kendilerini üzdüğünü belirtenMustafa Aksu şöyle konuştu:

MUSTAFA KEMAL VE ARKADAŞLARI

Mustafa Kemal, İstanbul’dan Samsun’a hareket etmezden önce kendisiyle birlikte çalışacak arkadaşlarını, Müfettişlik görevlilerini de seçmiştir. 19 Mayıs 1919 sabahı Mustafa Kemal Paşa ile Samsun’a çıkan 18 subay rütbe sırasıyla şunlardı:

Bandırma Vapuru ile Samsun'a giden Görevli Asker ve Memurlar
9'uncu Ordu Kıt'aları Müfettişi Mirliva Mustafa Kemal Paşa
3'üncü Kolordu Kumandanı Miralay Refet Bey
Erkânıharbiye Reisi Miralay Kâzım Bey
Sıhhiye Müfettişi Miralay İbrahim Tali Bey
Erkânıharbiye Kaymakamı Arif Bey
Erkânıharbiye Binbaşı Hüsrev Bey
Topçu Müfettişi Binbaşı Kemal Bey
Sıhhiye Müfettiş Muavini Binbaşı Refik Bey
Yaver Piyade Yüzbaşı Cevad Abbas Efendi
Piyade Yüzbaşı Mustafa Vasfi Efendi
Piyade Yüzbaşı Ali Şevket Efendi
Piyade Yüzbaşı Mümtaz Efendi
Piyade Yüzbaşı İsmail Hakkı Efendi
Tabip Yüzbaşı Behçet Efendi
Piyade Mülâzım-ı Evvel Hayati Efendi
Piyade Mülâzım-ı Evvel Arif Hikmet Efendi
Yaver Topçu Mülâzım-ı Sani Muzaffer Efendi
Mülâzım-ı Evvel Abdullah Efendi
Müşavir-i Adlî Ali Rıza Bey
Tabur Hesap Memuru Rahmi Efendi
Tabur Hesap Memuru Ahmed Nuri Efendi
Sınıf-ı Sani Faik Efendi
Zabit Vekili Tahir Efendi
Sınıf-ı Rabî' Memduh Efendi
Kıdemli Çavuş Osman Nuri oğlu Ali Faik Efendi
Kıdemsiz Çavuş İbrahim İzzet oğlu Atıf
Çavuş Ali oğlu Musa
Çavuş Mustafa oğlu Kemal
Çavuş Kemal oğlu Mustafa
Onbaşı Tevfik oğlu Adem
Onbaşı Ali oğlu Rıfat
Onbaşı Rıfat oğlu Ali
Nefer Hüseyin oğlu Mehmed
Nefer Ahmed oğlu Emin
Nefer Mustafa oğlu İsmail
Nefer İbrahim oğlu Ömer
Nefer Kerim oğlu Mehmed
Nefer Hasan oğlu Ulvan
Nefer Mehmed oğlu Mehmed
Nefer Mehmed oğlu Hasan
Nefer Mehmed oğlu Durmuş
Nefer Mehmed oğlu Ali
Nefer Abdullah oğlu Musa
Nefer Abdullah oğlu Mehmed
Nefer Şakir oğlu Nuri
Nefer Hasan oğlu Hüseyin
Nefer Bekir oğlu Mahmud
Nefer İhsan oğlu Mehmed Lütfi
Nefer Abdullah oğlu Ali

Yolcu ve mürettebat listesinin bir bölümü.

Bandırma Vapuru'ndaki Siviller
Sinop Mutasarrıfı Mazhar Tevfik Bey
Piyade Yüzbaşı Mustafa Vasfi Efendi'nin eşi Aliye Hanım, kızı Nefise ile oğulları Mithat ve Salih

Bandırma Vapuru'nun Mürettebatı
Kaptan Kayserili İsmail Hakkı Bey
İkinci kaptan Üsküdarlı Tahsin Bey
Kâtip İsmail Bey
Güverte lostromosu Hasan Reis
Serdümen Temel Şükrü Efendi
Serdümen Basri Ali Efendi
Ambarcı Ahmet Hasan Efendi
Ambarcı Maksut Süleyman Efendi
Tayfa Cemil Süleyman Efendi
Tayfa Rahmi Hüseyin Efendi
Tayfa Temel Mesut Efendi
Başmakinist Hacı Süleyman Bey
İkinci makinist Süleyman Bey
Vinççi Osman Emin Efendi
Vinççi Galip Ali Efendi
Ateşçi Halil Yusuf Efendi
Ateşçi Mansur Arif Efendi
Ateşçi Bahri Mehmed Efendi
Kömürcü Mehmed Hasan Efendi
Kömürcü Mehmed Ali Efendi
Birinci kamarot Tevfik Muharrem Efendi
İkinci kamarot Mehmed İbrahim Efendi
Muavin kamarot Ahmet Muhtar Efendi
Kamarot yamağı Halit Mustafa Efendi
Aşçı Hacı Hamdi Osman Efendi

19 MAYIS 1919’UN GÖRÜNMEZ KAHRAMANLARINDAN BİRİ OLAN KAPTAN İSMAİL HAKKI DURUSU:

"Ulu önder ATATÜRK’ü Bandırma vapuruyla Samsun’a sağ salim ulaştıran hemşerimizZİNCİRDERELİ İSMAİL HAKKI DURUSU 16 Mayıs 1919’da bir iman ve iradeyi taşıyıp, 19 Mayıs 1919’da ATATÜRK ve 18 silah arkadaşını Samsun’a çıkarmıştır. Bu çıkış, Türk istiklal meşalesinin ateşlenmesine vesile olmuştur. Mütevazılığı, sakin mizacı ve ağzının sıkılığı, kaptanlıktaki mahir oluşu nedeniyle Mustafa Kemal ATATÜRK tarafından bu göreve özel olarak seçilmiştir. Bu özelliklerinden dolayı kendisine 'Efendi Kaptan' adı verilen İsmail Hakkı Durusu, 1940 yılında İstanbul’da ölmüş, Feriköy mezarlığına gömülmüştür. Ölümünden sonra her 19 Mayıs Gençlik ve Spor Bayramlarında mezarı başında anma törenleri düzenlenmiş, ancak sonraları bu anmalar unutulmuştur. Yıllar boyunca kaybolan moral değerlerimizden biri de vefa duygumuzdur. İstanbul’da ve Kayseri’deki doğum yeri olan Zincirdere mahallemizde kendisi adına bir vapur ve kendi anıtının dikilmesini istiyoruz.’’ Bu istek acaba yerine getirildi mi?

KAPTAN DURUSU'NUN HATIRALARINDA SAMSUN YOLCULUĞU

ATATÜRK ve 18 silah arkadaşını Bandırma vapuruyla 3 günlük zor ve tehlikeli bir yolculuktan sonra Samsun’a götürmeyi başaran Kayserili kaptan İsmail Hakkı Durusu, Milli Mücadelenin ateşini yakan bu yolculuğu ‘Paşa’yı Samsun’a götüren sabık Bandırma vapuru süvarisi: İsmail Hakkı Durusu’ imzasıyla hatıratlarına şöyle yazdı:

"ATATÜRK, hareketimizden bir gün önce 15 Mayıs’ta beni Deniz İdaresinden, Harbiye Dairesine çağırttı. Sonra Ata’nın Şişli’deki evinde buluşup, önderin verdiği bilgiler doğrultusunda, rotamızı çizdim. ATATÜRK, 16 Mayıs’ta Samsun’a hareket edeceğimizi buyurdu. ATATÜRK gemiye kız kulesi açıklarında bindi. Vapurumuz Sirkeci’de İngilizler tarafından sıkı kontrolden geçirildi. Boğazdan çıkarken müthiş bir fırtınayla karşılaştık. Şiddeti fırtınaya rağmen yolumuza devam etmeye karar verdik. Mahiyetindekiler, deniz tuttuğu için birer birer kameralara girip yattılar. ATATÜRK ise, kıç taraftaki köşkte bir köşeye dayanmış oturmakta idi. Metanet ve tefekkür içinde bulunuyordu. Son süratimiz olan 7 mil ile Karadeniz’in sert dalgaları arasında yolumuza devam ettik. Mustafa Kemal, Karadeniz’e açıldıktan sonra 'İtilaf Devletleri’nin zarar vermesinden uzak olmak için sahili takip eden rotada gidiniz, bir tehlike halinde gemiyi sahile oturtunuz' emrini verdi.17 Mayıs gece yarısı İnebolu’ya, 18 Mayıs öğle üzeri Sinop’a ulaştık. Bin bir türlü müşkülat içinde 19 Mayıs şafak vakti Samsun’a vardık. Paşa ve mahiyetindekiler iskeleye çıktı. Sonrası malum. Ancak, bazı yazılarda geminin pusulasız ve pareketesiz (vapurun hızını ölçen alet) olduğuna dair bilgiler doğru değildir. Karadeniz’e de ilk kez açılmadım. 1891 yılında stajyer kaptan olarak 'Kayseri isimli vapurda, daha sonraları pek çok gemide, 1915’de 'Doğan' vapurunda son olarak da 01 Mayıs 1919’da Bandırma Vapurunun süvari kaptanlığına atandım.’’

Kaynak :

Erol Mütercimler, E. (2006). Bu Vatan Böyle Kurtuldu: Onlar Bizim İçin Öldüler. İstanbul: Alfa Yayınları. s.178

İSMAİL KAPTAN KİMDİR?

1871 yılında Kayseri’nin Talas ilçesi, şimdi mahalle olan Zincirdere Beldesi'nde doğan İsmail Hakkı Durusu, Posluoğlu ailesinden Hacı Ahmet Bin İbrahim’in ve Hatice hanımın oğlu olarak İslam Mahallesi 23 nolu hane nüfusuna kayıtlı. Kaptan Durusu, ilk ve orta öğretimini Zincirdere Şehir Yatılı mektebinde tamamladıktan sonraİsmail Hakkı Kaptan, 1891'de Bahriye Mektebi yani Heybeliada Denizcilik Okulu'ndan mezun olur. Ve tabii ki ömrü denizlerde geçer.

 İstanbul Heybeliada Ticari Kaptan Mektebinde yatılı olarak okuyup, mezun oldu. ATATÜRK’ü Bandırma vapuruyla Samsun’a götüren İsmail kaptan, 1922 yılında emekli olmuş."Soyadı kanunu çıkınca Durusu" soyadını alır İsmail Hakkı Kaptan. Ayrıca bu sefere çıkarken mesleğinde neredeyse 30 yılı doldurmuş, Hindistan'a kadar gitmiş, 48 yaşında tecrübeli bir kaptandır.

1940 yılında İstanbul’da vefat ederek Feriköy mezarlığına gömüldü. Eşi Fatma ile hayattaki tek kızları Safiye Ulugöl’den 3 torun sahibiydi. Kaptanın adı, Türkiye Denizcilik İşletmeleri tarafından 1999 yılında Karşıyaka vapuruna adı verildi.

Ruhun şad yurdun uçmağ olsun, büyük kahraman…