Stratejik Dehasıyla Hayran Bırakan Atatürk’ün Nahçıvan’la Komşu Olabilmek İçin Satın Aldığı Toprak

Türkiye’nin en kısa kara sınırı olan komşusu, Nahçivan Özerk Bölgesi. Ermenistan ile İran arasında sıkışmış bu bölge Iğdır ile komşu.Toplam “kara sınırı uzunluğu ise 12-13 km” civarında. Çok kişinin bilmediği bir husus var. O da Türk dünyasına açılan tek kapı olan Nahçivan sınırının zamanında Mustafa Kemal Atatürk tarafından “bizzat kendi parasıyla” İran’dan satın aldığı topraklardan oluştuğu. Bu topraklar şu an bize ait ve Nahçivan sınırımızı oluşturuyor. Atatürk bir kez daha dehasını ve ileri görüşlülüğünü ortaya koymuş ve bu bölgeden toprak satın alarak hali hazırda Türk dünyası ile doğrudan sınırımızın olmasını sağlamış. Lider olmak ayrı bir özellik!..Nahçıvan’ın bir komşu ülke olmasının ötesinde bir anlamı var bizim için. Türk cumhuriyetleri arasında ülkemizle sınır bağlantısı bulunan tek ülke burası

Lider, toplumun ilerisinde olan ve geleceği görerek ışık tutan insandır; tıpkı fikirleri ve hamlelerinin kıymeti sonradan anlaşılan Büyük Önder Mustafa Kemal Atatürk gibi...Stratejik dehası ve ileri görüşlülüğünü yaptığı hamlelerle kanıtlayan ve adeta bugüne ışık tutan Mustafa Kemal Atatürk'ün iddiaya göre kendi cebinden karşılayarak İran’dan toprak satın almasını anlatacağız.

Mustafa Kemal Atatürk, Türkiye ile Türki Cumhuriyetler arasında bir bağlantı istedi.Ermenistan ile İran arasında yer alan Nahçıvan, stratejik açıdan önemliydi. Türkiye ile Türki Cumhuriyetler arasında bir bağlantı olmasını isteyen Mustafa Kemal Atatürk, İran ile toprak mübadelesi yapma yoluna gitti.İleri görüşlüğünü her daim kanıtlayan Mustafa Kemal Atatürk, iddiaya göre 13 kilometrelik bir toprak parçası satın aldı.Hem de kendi cebinden karşılayarak! Böylece Nahçıvan, ülkeyle fiziki bağlantısı olmayıp Türk devletleri arasında Türkiye ile kara sınırı olan tek toprak parçası oldu.

Türk dünyası ile doğrudan sınırımızın olmasını sağlayan bu hamle neden önemliydi?

Dönemin şartlarına yakından bakarsak; bölgenin yukarısında Sovyet Rusya ve Ermeniler, aşağısında ise İran alıyordu. Olası bir durumda ilişkiler bozulursa, Türk devletleri ve Orta Asya arasında bir bağlantımızın olması gerekiyordu. İşte o noktada, Mustafa Kemal Atatürk'ün devlet hazinesini kullanmadan, kendi cebinden karşılayarak İran’dan toprak satın aldığı ve Türkiye’ye dahil edildiği iddia edildi.

Sovyetler Birliği dağılırken, Ermeni birliklerinin saldırdığı Nahçıvan’a yardım bu toprak sayesinde yapıldı.

1990’lı yılların başlarında, Sovyetler Birliği’nin dağılma sürecine girmesiyle Ermeni birlikleri Rusya’dan temin ettikleri silahlarla Nahçıvan’a saldırdı ve bölgeyi ele geçirmeye çalıştı. Askeri teçhizatı bulunmayan Nahçıvan’ın yenik düşebileceğini öngören dönemin hükümeti sınır kapısından silah ve ilaç yardımı yaptı. Bu sayede bölge korundu. Boğaziçi Üniversitesi mezunu Nahçıvanlı, bir öğrencinin anlattığı cümleler içinde herşeyiortaya koyuyordu. "Çok kötü durumdaydık, hayatımızı Atatürk'ün 60 sene önce aldığı toprağa borçluyuz" diyordu.Böylece Mustafa Kemal Atatürk sadece kendi ülkesini değil, dehası sayesinde başka ülkelerdeki insanların da hayatını ve geleceğini kurtarmayı başardı.

Türkiye Cumhuriyeti Nahçıvan Başkonsolosluğu ise bu konuda şu bilgilere yer verdi:

Mustafa Kemal Atatürk'ün "Türk Kapısı", Kazım Karabekir Paşa’nın “Şark Kapısı” olarak nitelediği Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti (NÖC), Türk Cumhuriyetleri arasında Türkiye’yle fiziki bağlantısı bulunan tek toprağa sahip olması nedeniyle ülkemiz için özel bir anlam ve önem taşımaktadır. Nahçıvan şehir merkezi ile Türkiye'nin Iğdırşehri arasındaki uzaklık 160 km olup Türkiye ve Nahçıvan arasında 28 Mayıs 1992’de açılan UmutKöprüsü’yle bağlanan 17 km.lik bir sınır bulunmaktadır.Moskova Anlaşması öncesinde müzakereler için Rusya’ya giden heyette yer alan Yusuf Kemal Bey, Ankara’dan ayrılmadan bir gün önce (13 Aralık) Mustafa Kemal Paşa ile görüşmüş ve “Paşam Ruslar Nahcıvan üzerinde ısrar ederlerse ne yapalım? diye sorunca “Nahcıvan Türk Kapısıdır. Bu hususu nazar-ı itibara alarak elinizden geleni yapınız” cevabını almıştı.

Anlaşmayla, Nahçıvan’ın Azerbaycan’a bağlanması Mustafa Kemal Paşa tarafından olumlu karşılanmış ve Ankara’ya dönen Yusuf Kemal Bey “ Muhterem Paşam! Nahcıvan üzerinde elden geleni yaptık” deyince Paşa, “Yusuf Kemal Bey! Kapımız mevcudiyetini muhafaza ediyor, bizim için mühim olan budur.” cevabını vermiştir.

(İbrahim Ethem Atnur, Osmanlı Yönetiminden Sovyet Yönetimine Kadar Nahçıvan: 1918-1921; Türk Tarih Kurumu, Ankara, 2001; syf. 439-441.)

Atatürk döneminde, hem ileride özerklik statüsü kazanması hem de o zaman Nahçıvan’la aramızda bir sınır kurulması için İran’la toprak mübadelesi yapılmış.Atatürk ‘Türk Kapısı’ olarak nitelendirdiği Nahçıvan’ın 13 km’lik sınırı İran’dan alarak bu ülkeyle bağımızı kurmuş. 1. Dünya Savaşı’nda Türk ordusu Nahçıvan’ın Ermeni istilasından kurtulmasını sağlamış oluyordu.

Teşekkürler Atam…Bu ülke her zaman sana minnettardır.