Adnan GÜLLÜ
ANADOLU HALK TAKVİMİ
Anadolu Halk Takvimi Nedir; resmi olmayan ve belirli bir yöreye veya bölgeye özgü olan ya da herkes tarafından bilinmeyen (genel kabul görmeyen) takvimdir. Bir bölgede yaşayan toplulukların geleneksel kültürel miras olarak nesilden nesile aktardığı doğa olaylarına dayalı birikimlere ve uzun süreli deneyimlere dayalı tarihsel, töresel, dinsel, mitolojik, tarımsal simgelerin zamanın geçişini ve belirli dönemlerini anımsatma görevini gerçekleştirdiği resmi olmayan, sözlü geleneğe dayalı zaman bölümleme aracıdır.
Halk takvimi (yerel takvim) kullanıldığı bölgede genel bir kabul görür; hatta bazen resmi takvimden daha yaygındır. Ancak, günümüzdeki şehirleşme ve artan teknoloji halk takvimlerini ikinci plana atmıştır ve toplumsal anlamda kullanım oranları gitgide düşmektedir. Halk takvimi, yaygınlık kazanmış (resmi) takvimlerden daha farklı olarak yılı, ayları ve günleri başka bir biçimde bölümlere ayırır ve farklı anlayışlarla adlandırır. Kimi zaman, kimi doğal olaylar, tarımsal kavramlar bu adlandırmada belirleyici olur. Her farklı coğrafyanın kendine has bir halk takvimi olabilir. Bunun nedeni o coğrafyanın iklim, tabiat ve hayat biçimidir. Tarım ve hayvancılığa dair her iş, bu takvime göre işleyen bir disiplin içindedir ve Türkiye’deki halk takvimi, Rûmî takvim esaslıdır. “Eski Takvim”, “Eski hesap”, “Baba hesabı”, “Kocakarı takvimi” gibi adlarla anılır. Kocakarı sözcüğüne kısaca değinmekte fayda var. Kocakarı, bugünkü yarı menfi anlamında algılanmamalıdır; zaten böyle algılanması da yanlıştır. Bu ad, halk bilgelerine verilen sıfatlardan biridir. Türk harsında(kültüründe) Ak Sakallılar, Gök Sakallılar, Otacılar, İhtiyarlar, Kamlar, gibi konumlardan biridir.
Halk takvimlerinin büyük çoğunluğunda yıl, Kasım ve Hıdrellez olmak üzere iki bölümdür. Biz bunlara KIŞ (Kasım) (8 Kasım -5 Mayıs 179 gündür) ve YAZ (Hıdrellez) (6 Mayıs- 7 Kasım 186 gündür) diyoruz. Kış mevsimi 8 Kasım da başlar, 6 Mayıs’a yani Hıdırellez gününe kadar sürer. Yaz ise 6 Mayıs (Hıdırellez günü) başlar 8 Kasım’a kadar sürer. Kış devresi 45’er günlük KASIM ZEMHERİ, HAMSİN adlı üç ana bölüme ayrılır. Tamamı 179 gün olarak kabul edilen kış devresinin ilk 135 günü yani kasım - zemheri - hamsin aylarına “sayılı” ya da “hesaplı” adları verilmektedir. Kasım 46’sında (Miladi 21 Aralık) kırkgün anlamına erbain başlar. Kasım 86’sında (Miladi 31 Ocak) hamsin başlar, ve böylece kışın en soğuk zamanları sayılan 90 (doksangün) geçmiş olur. 186 günlük Hızır(yaz) ve 179 günlük Kasım(kış) devrelerinin toplam günü, tam 1 yıl olan 365 gün eder.
ÇİFTÇİNİN ÇALIŞMA TAKVİMİ
6 ŞUBAT | AĞAÇ DİKME ZAMANI |
20 ŞUBAT | BİRİNCİ CEMRE (HAVAYA)DÜŞMESİ |
27 ŞUBAT | İKİNCİ CEMRE(SUYA) DÜŞMESİ |
5 MART | AĞAÇLARA SU YÜRÜMESİ |
6 MART | ÜÇÜNCÜ CEMRE(TOPRAĞA) DÜŞMESİ |
8 MART | BAĞ BUDAMA ZAMANI |
9 MART | KALEM AŞISI ZAMANI |
10 MART | ASMALARA SU YÜRÜMESİ |
11 MART | KOCAKARI SOĞUKLARININ BAŞLANGICI |
15 MART | KOCAKARI SOĞUKLARININ SONU |
22 MART | MART DOKOZU (KAR YAĞABİLİR) |
30 MART | AĞAÇLARIN YEŞERMESİ |
31 MART | MARTIN DOKUZUNUN SONU |
2 NİSAN | ÇİÇEKLERİN AÇMA ZAMANI |
14 NİSAN | LALELERİN YEŞERMESİ |
18 NİSAN | APRIL BEŞİ (CAMUZ KIRAN 5 GÜN) |
18 MAYIS | GÜLLERİN AÇMASI |
20 MAYIS | ENGİRKIRAN (KAR YAĞABİLİR) |
23 HAZİRAN | YAPRAK AŞISI ZAMANI |
16 TEMMUZ | SICAKLARIN ARTMAS |
26 TEMMUZ | ÜZÜMLERE ALACA DÜŞMESİ |
29 TEMMUZ | YAPRAK AŞISI ZAMANI SONU |
15 AĞUSTOS | MEYVELERİN OLGUNLAŞMASI |
26 AĞUSTOS | YAPRAKLARIN SARARMASI |
3 EYLÜL | YAZMEYVELERİNİN(AĞUSTOS) OLGUNLAŞMASI |
7 EYLÜL | SEBZELERİN TOPLANMASI |
9 EYLÜL | CEVİZ ÇIRPMA ZAMANI |
19 EYLÜL | BAĞ BOZUMU ZAMANI |
28 EYLÜL | AĞAÇLARININ SUYUNUN AZALMASI |
20 EKİM | AĞAÇ DİKME ZAMANI |
30 EKİM | AĞAÇ BUDAMA ZAMANI |
29 KASIM | AĞAÇLARININ SUYUNUN ÇEKİLMESİ |
9 ARALIK | YAPRAK DÖKÜMÜ SONU |
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.