1923’de ilân ettirilen Cumhuriyetin millî hâkimiyeti muhtevi olmadığını, Tek Şef M. Kemal ve kadrosunun Batıcı-laik ve pozitivist anlayışından mülhem altı ok ilkeleri üstüne tertip edilen Kemalist bir Cumhuriyet olduğunu defalarca yazdığımızda bazı zümreler bühtan ettiğimize kanaat ediyorlardı.

KEMALİST CUMHURİYET MİLLÎ HÂKİMİYETİ TAŞIMIYOR

Öyle ki1923 Cumhuriyetinin başlangıcından bu yana millî hâkimiyeti muhtevî olmadığını devrin paşaları da dile getiriyor.  29 Ekim 1923 tarihinde TBMM’de Cumhuriyetin ilânı karar altına alınırken Millî Mücadele’nin öncü paşalarından Kazım Karabekir, Rauf Orbay, Ali Fuat Cebesoy ve Refet Bele Meclis’te yoktu.

İstiklâl Savaşı’ndan çıkan bir devletin yeni rejiminin ilânı sırasında M. Kemal’in, Millî Mücadele’nin lider paşalarına haber vermemesinin derin bir mânası vardı. Adı geçen paşaların düşündükleri sistem millî hâkimiyetin temsil edildiği ve İslâmî değerlerin belli nisbette korunduğu bir Cumhuriyet devletiydi.                                                                    Bu paşaların Cumhuriyet sisteminin muhtevasında M. Kemal’den ayrı düşündükleri, ilk Meclis feshedilip seçime kararı alındığında ortaya çıkmıştı. M. Kemal’in Meclis’in üstünde bir güç olma temayülü göstermesinden, devletin tek otoritesi hâline gelmesinden ve böylece Cumhuriyet adı altında bir istibdat rejimi kurma ihtimalinden rahatsızlardı. (Türkiye Cumhuriyeti Tarihine Giriş / D. Mehmet Doğan).    

MİLLÎ MÜCADELE’NİN ÖNCÜ PAŞALARININ HABERİ OLMAYAN CUMHURİYET

Millet temsilcilerinin ve Millî Mücadele’nin öncü paşalarının reyi alınmadan ilân edilen ve Tek Parti istibdadına dönüşecek olan Cumhuriyete ilk karşı görüş Kazım Karabekir’den gelmişti. Ona göre, “Müstebid idare mahv sebebidir. Ferdî veya zümrevî tahakkümler bir milleti mahv için kafi sebeplerdir. Buna misal isterseniz biz ve bütün Müslüman hükümetlerdir. Hepsi birer müstebit idarede uyuşmuş kalmışlardır. Milletin kuvveti, halkın kuvvetidir. Bunun da mânası cumhuriyeti ifade eder, diyecek ve Türkiye’nin millî hâkimiyet esasından şahıs hâkimiyetine doğru gitme ihtimalinin gün geçtikçe artacak.”

29 Ekim günü Rauf Orbay İstanbul’daydı ve Cumhuriyetin ilânını ve atılan top atışlarının sebebini gazetecilerden öğrenir.

Aynı gün Tasviri Efkâr gazetesi muhabirinin sorusuna verdiği cevapta “Bence Cumhuriyet  kelimesi üzerinde mütalaa münakaşa değildir. Millet esasen bu idare şeklini hakedip, zaferiyle temin eylemiştir. Elverir ki, meseleler milletimizce muhakeme edilerek, malûm olsun. Bu esaslar bâki kaldıkça, isim değişikliği, hedef ve gayeyi ihlâl de tebdil de edemez” sözleriyle millî hâkimiyetin esas olduğu vurgusunu yapıyordu. 

İLÂN ETTİRİLEN CUMHURİYET, CUMHURİYET ESASLARINA MUHALİFTİR

Millî Mücadele’nin diğer bir öncü ismi Ali Fuat Cebesoy da Rauf Orbay gibi düşünüyordu:

“Teşkilat-ı Esasiye Kanunu ile kurulmuş olan Büyük Millet Meclisi idaresi şüphesiz millî hâkimiyet ve idareye göre kurulmuş bir müessese idi. Bu cumhuriyet demek değildir. Çünkü Cenubî Amerikan devletleriyle Bolşevik devletleri de birer cumhuriyetti. Bunlar tam mânasıyla birer diktatörlüktür. Biz asla diktatörlüğü getirmeyecek esaslara dayanan cumhuriyet istemiştik. Madde 11’de ‘Reisi Cumhur, lüzum gördükçe Meclise ve Heyet-i Vekile’ye reislik eder’ deniyordu. Halbuki devlet reisi olan bir zatın Meclise ve Heyet-i Vekile’ye lüzum gördükçe reislik etmesi cumhuriyet ve demokrasi esaslarına tamamiyle muhaliftir’ diyerek önemli olanın milletin hâkimiyetidir…”

HÂKİMİYET-İ MİLLİYE ESAS ALINMADAN İLÂN EDİLEN CUMHURİYET

Kazım Karabekir’in, Rauf Orbay’ın, Ali Fuat Cebesoy’un ve bu ifadeleri en başta M. Kemal olmak üzere yandaşlarını rahatsız eder. Rauf Orbay, Cumhuriyet düşmanı olmakla itham edilmeye başlanır. Bu itham üzerine Halk Fırkası Meclis Grubu’nda, “Kayıtsız şartsız Hâkimiyet-i Milliye’nin Cumhuriyet olduğunu, ancak her Cumhuriyetin Hâkimiyet-i Milliye” olmadığını cesurca beyan ederek Cumhuriyetle ilgili fikirlerini bir kez daha savunur. (Geçmişiniz İtinayla Temizlenir / Cemil Koçak).

Erzurum Kongresinde yazılan “Kayıtsız şartsız bağımsızlık, kayıtsız şartsız millî hâkimiyet ilkesi” maddesinden hareketle “hâkimiyet-i milliye’nin”, yâni millî hâkimiyetin mânasını hatırlamayanlar için mevzuun sıcaklığı içinde açıklamak gerek.

1923 CUMHURİYETİNE HÂKİMİYET-İ MİLLİYE CUMHURİYETİ DİYEMEYİZ

Milletin kendi geleceğini ve idâresini tayin etme gücü ve hakkı demektir. Millî, millete ait, millete has olan mânasındadır. Millî kavramı millet geldiğine göre, millî hâkimiyet de İslâmlaşmış bir topluluğun, yâni milletin hâkimiyeti mânasına gelir. Cumhuriyet sistemi de cumhurun yâni halkın idaresi demek olduğuna göre cumhuriyet, millî hâkimiyeti mutlaka temsil etmesi gerek.

Gerçek târif böyle. Fakat M. Kemal ve yandaşlarının 1923’de ilân ettirdiği Cumhuriyet bu târife uymadığı için hâkimiyet-i milliye’yi haiz bir Cumhuriyet diyemeyiz.

DİNE HÜRMETKÂR CUMHURİYET İSTEYENLER TASFİYE EDİLİYOR

Millî Mücadele’nin liderleri arasında Cumhuriyetin ilânı ile başlayan görüş ayrılığı daha da devam ederek devam eder. Türkiye’nin Tek Şef M. Kemal riyasetinde istibdat dönemine girmeye başladığını gören paşalar, millî hâkimiyeti temsil edeceğini söyledikleri ve kuruluş beyannamesinde “Bu parti dine hürmetkârdır” yazılı olan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasını kurarlar. (Erik Jan Zürcher, Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası).

Netice itibariyle “Her Cumhuriyet, hâkimiyet-i milliye değildir” demek, Tek Şef Cumhuriyetine karşı işlenmiş bir cürüm sayıldı ki 1926 İzmir Suikastı bahane edilerek, önce Kazım Karabekir ve Rauf Orbay siyasî hayattan tasfiye edildiler.