Başka mûsiki yokken daha, bu ülke bir baştan bir başa türkü söylenen bir vatandı. Maraşlılar, uzak cedleri gibi mayası türkülerle yoğrulmuş. Dolayısıyla Maraş ta türkü söylenen bir memlekettir. Maraş’ın kendine has türküleri var. Maraşlı ecdadımız anonim türküleri de kendince söylemiş ve bazı türküleri de uyarlamıştır.

Bu nâçiz yazının gayesi Maraş türkülerinin bir kısmını paylaşarak unutulmamasını ve yeniden gönüllere nakşedilmesini sağlamaktır. Bu satırlarda yâd ettiğim türkülerin bazen ilk dörtlüğünü, bazan bütününü aktardık. Ehl-i türkü olanlar yâdettiğim Maraş türkülerinin tamamını kaynaklardan okuyabilirler.

MARAŞ’A MAL’OLMUŞ BİR TÜRKÜ: ÂŞIK GARİP

Yöremizde söylenen ve Maraş türküsü olarak bilinen türkülerin bir kısmının doğuşu itibariyle saf Maraş türküsü olduğu söylenemez. Bazıları G.Antep ve Kilis yöresine ait türkülerin ilâve sözlerle üslûbu değiştirilerek uyarlanmıştır. Misâl olarak “Âşık Garip” türküsünün farklı sözlerle uyarlandığı anlaşılıyor. Bu türkünün Maraş ağzındaki ilk sözleri şöyle:

“Gitme garip gitme aman yollar çamurdur / Arab’ın yüreği de taştır demirdir oy / Yedi yıl dediğin hayli ömürdür / Gözün seveyim garip aman / Kal bizim ellerde köylerde oy oy / Arap vurur da Türkmen alır parayı / Aramazlar da garip aman gurbet elde yiteni / Kal bizim ellerde köylerde oy.”

Bu türküdeki “Arap vurur da Türkmen alır parayı” sözlerinin yöreye göre, Cumhuriyet sonrasında değiştirildiği tahmin ediliyor. Bu türküyü gönül dilimizle meşk edelim: “Gitme garip gitme yollar çamurlu / Gitme garip gitme yollar harâmî / Gurbet elde vurur ağlatırlar seni / Sen gidersen garip amman kimler sarar yaranı / Gadan alayım garip kal bizim bizim ellerde...”    

Anonimleşen meşhur Allı Turnam türküsünün Maraşlıca söylenmiş bir uyarlaması bile gönlümüzü asırlar öncesinin duygu ve sayhalarıyla buluşturabiliyor: “Deli gönül bizim ele gidersen / Selâm söyle eller bana küsmesin / Yol ırak viran bağa varırsan / Gülü solmuş dallar bana küsmesin / Aman aman aman yâreliyem aman.”

“YÖRÜ BRE AHIRDAĞI / NE DUMANLI BAŞIN VARMIŞ”  

Asırlardır eteklerinde ve ayak uçlarında meskun olduğumuz, Maraşlılara siper olan, koruyup kollayan, şehr-i Maraş’ı serin tutup, bağrından kokular yayan Ahır Dağı’na türkü söyledik mi hiç?

O Ahırdağı ki Maraş’ın başı ve gövdesi, sâyebânı, yani gölgeliğidir. Onsuz Maraş olmaz. Maraş’ı yâd edip de bu dağın hakkını teslim etmeyen şiir ve türkülerin Maraş’a aidiyeti zayıf kalır. “Yörü bre Ahır Dağı / Ne dumanlı başın varmış / Ağustosta sıtma tutar / Bitmez boran kışın varmış.”  

“MARAŞ TÜRKÜSÜ” ADLI TÜRKÜ GÜCÜNDE BİR ŞİİR

Söyleyiş ve fikir bakımından kuvvetli bir ifadeye sahip “Maraş Türküsü” adıyla bilinen şiiri şair Orhan Şaik Gökyay yazmış. Bu şiir tez elden bestelenip türkü olarak Maraşlının kalp kulağından gönlüne bir cemre olarak düşürülmesi gerek:

“Uy Maraş, sılaya nice varayım? / Açılmaz kapılar çalup durayım / Anamı bulamadım kimden sorayım / Uy Maraş Maraş da bu nasıl Maraş / Kara gözlerinde yaş, bağrında ataş / Maraş’ın gölleri, ördektir, kazdır / Yaylaları kıştır, ovası yazdır / Çemende laledir, içinde közdür / Yücel göklerim yücel, eğil / Benim bildiğim Maraş bu Maraş değil / Maraş’ı dolaştım bur uçtan uca / Kimseler sormadı: Ahvalin nice? / Ne gündüzüm gündüz, ne gecem gece / Toprağı mezardır suları seldir / Dostları düşmandır, aşnası eldir / Maraş’ın üstünden aştı turnalar / Gönlüme bir ataş düştü turnalar / Ben mi şaştım, yol mu şaştı turnalar / Bu kara göklerde aylar dolanmaz / Bu yolun ucunda Maraş bulunmaz / Maraş’ı görünce yandım yakıldım / Kan yaş oldum; yüzden gözden döküldüm / Od’a düşen bir saç gibi büküldüm / Benim bildiğim Maraş bu Maraş mıdır? Maraş mıdır, ataş mıdır, taş mıdır?”

Yüreği millet kültüründen beslenen her insanın “ah vefasız dünya!” diye inlemesi gerek türkülerin hikâyelerine. Bu türkü eski zaman insanlarının aşkında bile hüzünle birlikte sabır ve asâlet olduğunu öğretiyor.