Musa Kâzım Karabekir, “vatan-ı İslâmiyyenin istiklâli” şiarıyla başlatılan Millî Mücadele’deki askerî şahsiyetiyle ve cumhuriyet devletinin Türk milletinin İslâmî hassasiyeti gözetilerek kurulmasını teklif etmesiyle Maraşlılar tarafından sevilen bir paşadır. Bu muhabbetin sebeplerinden biri de,  1920 Maraş-Fransız Harbinde Maraşlılara olan duygularını telgraflarla belirtmesi ve 12 Şubat 1947’de şehr-i Maraş’ı ziyaret etmesidir.

“MARAŞLI İSLÂMLARA YAPILAN MEZALİM MİLLETİN YÜREĞİNİ SIZLATMAKTADIR”

Fransızların Maraş’a girmesiyle başlayan Maraşlıların müdafaası, Sivas’taki Heyet-i Temsiliye Reisliğine telgrafla sık sık rapor edilir. Karabekir Paşa’nın ifadesiyle Maraş’ta “İslâmlara yapılan mezalim milletin yüreğini sızlatmaktadır,”.15.Kolordu Komutanı olarak Erzurum’da bulunan Karabekir Paşa, Maraş’a yardım edilmesi için Heyet-i Temsiliye’ye telgraf çeker. Millet değerlerine olan inancının yattığı samimi telgrafı Maraşlıları ve teşkilâtçılarını pek duygulandırır:

“Vaziyetin kötüleşmesiyle yeise kapılmamak lâzımdır. Bu mücadelede büyük azim ve iman ile sebat edilerek millî hukukun müdafaasında hiçbir fedakârlıktan çekinilmeyeceği herkese anlatılmalıdır. Maraş hâdisesinde geri adım atmak demek, Sivas, Elazığ ve Diyarbakır’ın da işgâle uğraması demektir. Maraş yangın ve harabe hâlini almaktadır ve çok insanımız şehit olmaktadır. Ancak bu durum, İslâmların yılmayacağına birer misâl olacaktır”(İstiklâl Harbimiz, Kâzım Karabekir, s. 437, İst.,1969).

Karabekir Paşa, Anadolu’nun işgâl edilen diğer bölgelerine gösterdiği hassasiyet ve heyecanını Maraş’tan da esirgemez. 3. Kolordu Komutanı Selahattin Bey’e çektiği 3 Mart 1920 tarihli telgrafta bu duygu ve düşüncelerini samimiyetle görmek mümkündür: “Maraş ve havalisinin vukûatını kemâl-i dikkatle takip ediyorum. Gösterilen azmi maddeten de takviye etmek gerek. Bu gibi işgaller bütün vatan için bir imtihan mes’elesidir”(a.g.e., s.436).

Fransız ordusunun silah gücü karşısında Maraşlıların savunmasını günü gününe takip etmektedir. Osmanlı Türk ordusunun daha önce Suriye’den çekilirken toprağa gömülü olarak bıraktığı iki adet topun bölgedeki milislerce Maraş’a gönderilmesi fikrinin kendisine bildirilmesi üzerine gayretli alâkasını gösteren bir telgrafı çeker. İtilaf Devletleri ile yapılan anlaşmaya göre resmî asker ve silah yardımının mümkün olamayacağını, bu topların kullanılması fikrinin Maraş müdafaasına resmî askerin katıldığı anlamına geleceği için şimdilik gizli tutulmasını belirten bir tâlimat gönderir. Tâlimatının devamında Maraş teşkilâtçılarına, “Maraş cephesindeki bu toplar, Fransız askerî yetkililerince şikayet konusu olursa şayet, bunu kitabına uydurmak ve daha evvelden birkaç neferin yerli ahaliyle birleşerek zorla bu topları herhangi bir garnizondan kaçırdıklarını ve haklarında takip bulunduğunu ve makam-ı nezarete vesika olmak üzere biri iki rapor verilmesi uygun olacaktır” tarzında taktik verir (a.g.e., s. 437).

“MARAŞLILARIN VE SİZİN ALINLARINIZDAN ÖPERİM”

Karabekir Paşa’nın, Maraşlıların cesur ve îmanlı direnişlerine olan alâkası Fransızlar çekildikten sonra da devam eder. Maraş Mutasarrıflığına çektiği 13 Şubat 1920 tarihli telgraf, Maraşlıların yüreğini saran ve mücadeleci karakterlerini öven samimi ifadelerle doludur:

“Maraş kahramanlarının İslâmlara has olan celâdet ve fedakârlıkları neticesinde sevgili bayrağımız yine Maraş üzerinde dalgalandığını haber almakla bütün kolordum büyük sevinç duymaktadır. Öldünüz, fakat İslâmlığı (Türklüğü) öldürmediniz. Tarihi-i millîmize kanınızla ve hayatınızla emsalsiz bir menkıbe-i celâdet yazdınız. Maraşlıların ve sizin alınlarınızdan öper, Kolordumun hissiyat-ı samimanesini arz eylerim” ( a.g.e., s. 436).

Bu telgraftaki sözlerin samimiyeti şüphesizdir. Bu samimiyetin tezahürü olarak bizzat kendi çabasıyla 1920 yılının Mart ayında Erzurum’daki Belediye Bahçesi’ne “Maraş Bahçesi” ve Erzurum’daki “Ilıca kaplıcalarının en sıcak bölümüne Maraş Ilıcası” adlarını koydurur. Aynı tarihlerde Erzurum halkı ve mekteplerinin katılmasını da sağlayarak, kendisinin başlatmış olduğu  “20 Mart Ağaç Bayramı Günü” tertip eder. Erzurum meydanlarına ağaçlar diktirir ve bu meydanın birine “Maraş Meydanı” levhasını eliyle asar (Kürt Meselesi, K. Karabekir, s. 227, İst. 2004).

ERZURUM’DA “MARAŞ FACİASI” ADIYLA PİYES TEMSİL ETTİRİR

Karabekir Paşa, 23 Ocak 1920’de Maraş-Fransız Harbi devam ederken, Erzurum’da kendisinin önayak olduğu ve “İbret Yeri” adını verdiği küçük tiyatrosunun açılış merasimini yapar. Bu tiyatroda kendi yazdırdığı “Maraş Faciası” adıyla bir piyesin temsil edilmesini gerçekleştirir. Bu piyeslerden maksadını şöyle açıklar: “Hazırlattığım piyesler hep tarihî ve geçmekte olan hadiselerin resmî raporlardan çıkarılmış birer akisleriydi: İzmir faciası, Maraş faciası...(...) Memleketimizin dört tarafından başlayan istilâ ve katliamlarla bunların karşısındaki Türk kahramanlıkları... gibi temsillerdi” (Kürt Meselesi, K. Karabekir, s. 226). 

1920’lerin Erzurum’un birkaç mekânına koydurduğu Maraş isimlerinin bugün devam etmediğini öğrenmiş olmamız onun gösterdiği tarihî alâkanın değerini kaybettirmez. İstanbul, İngiliz işgali altındadır. İngiliz askerleri, Meclis-i Mebusanı basıp Kuva-yı Milliyeci mebusları tutuklayarak Malta’ya sürerler. Karabekir Paşa, bu mevzuda zaten tetiktedir. Derhal bir tamim yayınlayarak, Sivas’taki Heyet-i Temsiliye’nin millî hükümet olarak işe başlamasını ve bazı tedbirler almasını ister. Bu hususta milletin ordusuyla birlikte hamle yapmasının gerektiğine inanır ve tamimini bütün Komutanlık, Valilik, Mutasarrıflık makamlarının yanında husûsen üç vilayetin ismini de zikrederek gönderir. Onun, Fransız savunmasında kahramanlığını ispat eden Maraşlıları da tamimine muhatap alması bir şeref pâyesidir. Kendisinden dinleyelim:

“...Bilcümle mülkî ve askerî makamların da artık millî hükûmete merbut bulunmalarını âtideki şifremle Heyet-i Temsiliye’ye, umum kumandanlara, vali ve müstakil mutasarrıflara, Urfa, Antep, Maraş mücahitlerine yazdım ki aynen şudur: Dersaadette düşmanların başladığı imha plânı zaten peyderpey beklemekte olduğumuz cihetle bir fevkalâdelik telâkki edilmemiştir. Milletin ve ordunun baş başa vererek vatanın halâs ve necatı için derin bir azim ve rabıta ile çalışacağından ve nihayet Cenab-ı Hakkın ayni samadanisile (Allah’ın kudret ve azametiyle) muvaffak olacağından ve bu hususta heyeti muhteremlerinin aleddevam bizleri tenvir ve felâh ve halâsa müteallik tedabiri haseneyi ittihaz buyuracağından eminiz” (İstiklâl Harbinin Esasları, K. Karabekir, s.236-237).

“Maraş mücahidlerine yazdım ki...”  hitabının zımnında ruh ve fikir beraberliği vardır. Bundandır ki Maraşlılar, Millî Mücadele’nin paşalarından en çok Karabekir Paşa’yı sever ve yâdeder. Maraşlılara alâkası Maraş’ın kahramanlık madalyası almasından sonra da devam eder. T.B.M.M. Başkanı sıfatıyla 1947 yılının 12 Şubat Kurtuluşu için Maraş’a devlet protokolünün gereği olarak değil, gönül tarafıyla gelir ve şunları söyler:

“KAHRAMANLIK MARAŞLILARIN TABİÎ KARAKTERLERİNDEN GELİR”

“Vazifelerin yerine getirilmesi kahramanlık değildir. Kahramanlık, vazifelerin bittiği yerde başlar. Ve vatan hayrına en aziz varlıkların fedâsının sona erdiği yerde tamamlanır. Hayatında ve tarihte, emeğine maddî, manevî karşılık aramış ve bulmuş olanların kahramanlık unvanı bizim bahşettiğimiz bir rütbedir. Belki lafzî bir değeri vardır, ama kahramanlık bu değildir...”

Bu sözlerin anlamı şudur: Maraşlılar zaten yaptıklarıyla kahramandır. Verilen madalya elbette hakkıdır.  Ancak bu lafzî değerlerin Maraşlıların tabiî karakterlerinden gelen kahraman seciyelerine ilâve bir katkısı olmaz. Ardından, şeref defterine şu notları düşer:

“Maraş’ın 27. Yıl kurtuluş bayramını kahraman Maraşlılarla birlikte kutlamak üzere geldiğim sırada 11.2.1947 de okulları da ziyaret ettim. Ortaokul bana iki defa sevimli geldi: Çünki burada önce onun çalışkan öğrencilerini; sonra yine bu çatı altında Maraş’ın bütün değerli öğretmenlerini tanıdım. Unutamayacağım ve ancak hatıralar bırakan dünkü çayımızda sizler için nasıl duygular beslediğimi söylemiştim. Hepinize başarılar diler, sevgilerimi sunarım. 12.2.1947 / B.M.M.B. / K. Karabekir”

Maraşlıların Karabekir Paşa sevgisinin altında bin yıllık inançlı millet ve ordu birlikteliği yatmaktadır. Maraş’ta üç nesil yaşlılara sorulduğunda, en çok Karabekir Paşa’nın hatırlanması bundandır.  ([email protected])