Osmanlı Tarihinde İlk Kadın İsyanı

Yıl 1828’dir.Aylardan Haziran.İzmir’de buğday karaborsaya düşmüştür.Üç beş toptancı ekmek piyasasını istediği gibi yönetmektedir.Dönemin valisi Hasan Paşa, karaborsacıların baskısıyla ekmeğin fiyatına zamyapar.Tepkiyle karşılanır.Önce erkekler protesto eder zammı.Ama etkisiz kalırlar.Bunun üzerine İzmirli kadınlar dökülür sokağa.Kadifekale, Tilkilik, Namazgah ve Damlacık mahallelerinden akın akın inerler.

Bu resmen bir kadın ayaklanmasıdır ve sivil itaatsizlik İzmir’i sarmıştır.Kadınlar karaborsacıların buğday ambarlarını basarlar, ekmek zammının geri alınması için valiye baskı yaparlar.Olaylar üç gün sürer.Üç gün boyunca kadınlar yanlarında çocuklarıyla işgal etmedik, sokak cadde bırakmazlar.Karakol Komutanı Kayserili Hacı Bey’in zorlamaları da İzmirli kadınları pes ettirmez.Sonuçta pes eden İzmir Valisi Hasan Paşa olur.Ekmek zammını geri çeker.Böylece kadınlar sokaklardan evlerine döner.Bu Osmanlı tarihinde ilk toplu kadın direnişidir.Kadının zaferidir.

O dönemlerde İzmir’de bulunan Avusturya - Macaristan İmparatorluğu’nun elçisi Baron AntonProkeschvonOsten tarafından tanık olunan olaylar, 1934 yılında Avusturya’da yayımlanan “Jahrbücher der Literatür” (Edebiyat yıllığı) isimli derginin 67. ve 68. sayılarında kaleme alındı. İzmir’de bulunduğu dönemde eski Smyrna’yı arkeoloji dünyasına tanıtan Baron VonOsten, kaleme aldığı yazısında, İzmir’de yaşanan kadın eylemlerini olduğu gibi anlatarak, Türk kadınının zam karşısında gösterdiği mücadeleye geniş yer verdi.

İKİNCİ KADIN İSYANI ( TARAK YAĞMASI)

Yıl 1907’dir.Osmanlı Sarayı’nın kapitalist ülkelerin her isteğini yerine getirmesi ve yabancı sermayeyi iç pazara sokması nedeniyle, küçük üretime dayalı yerli sanayi çökmektedir.Özellikle Kütahya ve Uşak’ta el emeğiyle halı üreten köylüler zor durumda kalmıştır.Çünkü Anadolu Halılarını dünyaya pazarlayan yabancı firmaların birleşip kurdukları O.C.M adlı tekel Uşak, Kula, Gördes ve Demirci gibi geleneksel halıcılık merkezlerinde 17 halı fabrikası açmıştır.Bu fabrikalar organik boya yerine kimyasal boyalı halı ipliği üreterek, bu işten geçimini sağlayan köylülere büyük darbe indirmektedir.

Tarih 13 Mart 1907’dir.Cuma.Akse, Kılcan, Bozkuş, Muharremşah, İkizsaray, Sorkun, Ciğerdede, Selvioğlu, Kuyucak, Mende, Hacıkadem, Karaağaç ve çevre köylerden 1500 kadın Ulu Cami ile Burma Cami arasındaki İplik Pazarı’nda toplanır.Yanlarında çocukları da vardır.Yüzleri asıktır.Ellerinde çıkrık ve kirmanlarla halı ipliği fabrikalarını protesto ederler.Sonra İngiliz sermayesi tarafından kurulan TİRİDOĞLU, YILANCIOĞLUve BACAKOĞLU HALI fabrikalarını basıp, yerle bir ederler.İbrik makinalarını kırıp, kimyasal boyalı iplikleri talan ederler.Olaylar üç gün sürer.

Kaymakam Tevfik Efendi, isyanı bastırmak için 14 kadını tutuklar.Ancak diğer kadınlar arkadaşları serbest kalıncaya kadar eylemin devam edeceğini söyler.Bunun üzerine Kaymakam Tevfik Efendi tutukluları serbest bırakmak zorunda kalır.İsyandan büyük zarar gören yabancı şirketler konuyu Osmanlı Sarayı’na taşır.Saray, olayın soruşturulması için Anadolu valisi Ahmet İzzet paşayı görevlendirir.Ahmet İzzet Paşa ilk iş olarak Bursa'dan müfettiş Daniş Bey'i Uşak’a gönderir.Daniş Bey uzun çabalar sonunda isyancılarla fabrika sahiplerini barıştırır.

Olaylar yatıştıktan sonra da fabrikaların açılması durumunda halkın tekrar isyan edeceğini rapor eder.Bunun üzerine Osmanlı devleti, halkın tekrar ayaklanacağı korkusuyla fabrikaların yeniden açılmasını 10 yıl geciktirir.Tarihimize "TARAK YAĞMASI" diye geçen bu olay, kadının isyan ettiği zaman ne kadar kararlı ve güçlü olduğunun belgesidir.

Tarihte bir düşünürün dediği gibi  “KADININ İÇİNDE YER ALMADIĞI HİÇ BİR MÜCADELE BAŞARIYA ULAŞAMAZ.