Maraş’ta bir mağara vardı. Ayıların, kurtların kaldığı bir mağara değildi. Elindeki kılıçla hükümferma olanların, haramîlerin ve ecinnilerin mağarası da değildi. Eflatun’un mağarası hiç değildi. Ehl-i ticaret ve paraperestlerin yatıp kalktığı bir mağara asla değildi. Yedi Uyurlar’ın ve münzevî ermişlerin halvet ettiği mağaralardan da değildi.

Ülkemize ithal edilen Batı’nın düşünce, felsefe ve sanatlarından yapılma mağaralarda karanlık vardı. Maraş’taki mağara ise aydınlık saçardı. Modern “uygarlığa” teslim olmuş resmî “kurum ve kuruluşların” fikren muarızıydı.

Maraş’taki bu mekâna “mağara” demekten maksat, medenî muhtevası ve hususiyetleri yok edilen şehrin mekânlarından farklı ve gözlerden âzâde oluşuydu. Şehrin Pınarbaşı mıntıkasında olması, müdâvimlerinin hâlet ve düşüncesinde mânevî bakımdan bir uzletgâh havası oluşturuyor ve mağara çağrışımı yapıyordu. Şehrin menfî tesirinden bir müddet de olsa uzaklaşıp bu mekânda toplanmak mağara duygusunu kuvvetlice veriyordu. Evliya Çelebi’nin sözüyle, “İsmine Bunarbaşı derler. Bir mesiregâh u teferrucgâh yerdir. Şehrin cümle erbâb-ı ma’ârifi anda cilvelenirler.”

Kimdi bu mağaranın sahibi? Efradını ve nizamını kimler oluştururdu? İnsanların mağarada ne işi vardı? Neyin tâlimi yapılırdı? Gönül alınır, kalp mi yapılırdı? Şehrin dâhilinde mağara mı olurdu? 

Bir Hocam’dı bu mağaranın sahibi. Bir Hocam âlimdi, ârifti ve ehl-i dildi. Münevveranın ve talebenin derdine derman olur, onlarla onların dilinden konuşurdu. Bu mağarada yapılan sohbetler, müdâvimlerin hakikati bulma yolu, yani seyr u sülûku idi. Bu mağaranın ışığı şehrin ışıklarına benzemezdi. Gönlü ışıtan fikirli bir ışıktı.

Maraş’taki mağara Bir Hocam’ın ilim ve irfanıyla meydana gelen Fikir ve Gönül Dükkânı’ydı, Mekteb-i İrfan’dı, Bilgiye ve gönüllere açılan bir kapıydı... Girişi kolay, çıkışı kalben zordu. Lisanî bir bağımlılık yapardı. Mağaraya duhul eden okumuş, okumamış her Allah’ın kulu kısa sürede mânevî ve meşrebî bir alışkanlık kazanır, sonra aidiyet hisseder ve bir daha ayrılmak istemezdi. Çünkü kalbinden ve fikrinden tutuluyordu mağaraya.

Modern insanın hâkim olduğu bu çağda hazret-i insan kalabilmenin tâlimi yapılırdı bu mağarada. Kalp ve kafa inşa edilirdi. Kalp ve kafaca mâsivaya kapılanlar, kalben ve ruhen düşkün olanlar bu mağaraya yolu düşmüşse şayet tedavi olup iyileşirlerdi. Dünyâlık her nesne ve imkâna mâlik olup da adam olamayan yarımlar adam edilirdi. Adam gibi adam yapılırdı ham ervahlar. Kırık kalpler tâmir edilir, pas tutmuş gönüller cilalanırdı. Ham duygular ve düşünceler pişirilir, kemâlâta erdirilirdi.                                                                           

Müdâvimler her cuma gecesi “taze ölüyü bekleyen mezar” arzusuyla giderlerdi bu mağaraya. Nefsiyle ve dünyâ ile dâvası olan mağara dostları seher vaktine kadar aşk ve vecd içinde süren sohbetlerle mânevî ve fikrî bakımdan ihya olmuş bir halde dönerlerdi evlerine.

Bir Hocam’ın sohbetlerinde bulunanlar onun lisanî câzibesine tutulur ve bir daha ayrılmazlardı bu mağaradan. Müdâvimler ilme’l yakîn mertebede bulunsalar da, kütüphâne raflarının dolusu kitap okumuş olsalar da, onun sohbetinden sonra dünyevî ve kitabî malûmatlar yığını içinde boş yere boğulduklarını anlardı.

Bu mekânda “utmak için sohbet edilmez” ve bilenle bilmeyen arasında tafra satmak, rekabet etmek fiili asla olmazdı.  Mağara efradınca yatsıyı kıldıktan sonra yatıp uyuyanlar kınanırdı. Çünkü mağara ehli geceleri fikrî, edebî ve tasavvufî sohbetlerle tâlim etmesi gereken hüzünkâr dâva adamıydılar.

Modernizmin dayattığı bir biçim olarak kıdemlilerin önde, gençlerin arkada oturduğu sevimsiz ve samimîyetsiz bir oturma düzeni görülmezdi. Derece, rütbe ve mevki olmazdı bu mağara erkânında. Hiyerarşik düzen yoktu ve minderler numaralı değildi. Bir Hocam boş bulunan bir yere otururdu. Gelenekli sohbetimizdeki oturma âdâbı yaşatılırdı.                                                                

Kelâmın ve sohbetin kudreti fikrin ve ilmin hası ile birleştirilir; İslâm, millet, medeniyet, tasavvuf ve insan üstüne tâlim yapılır, terbiye görülürdü bu mağarada. Fakat bu tâlim ve terbiye tâğutî rejimin “kurum ve kuruluşlarında” yer kapmak için vesile edilmez ve harcanmazdı. Vakt-i Saadet’te olduğu gibi Yaradan’a ve Resûlüne ayarlı fikir ve gönül tâlimi yapılırdı yalnızca.               

Şehirden bu mağaraya giden yolu bilen bilmeyene öğretirdi. “Mağaraya gider” diye bir tabela yoktu. Mağaraya giden yolu bilmek ve bu yolu insanlara öğretmek, denî “uygarlık” elinde esir olan şehrin yasalarına aykırıydı ve cürüm sayılırdı. Şehrin karşısında meşruiyeti tanınmamıştı mağaranın. Şehrin iktidarına göre gayr-ı meşru addedilirdi. Varlığını yârân ve müdavimlerinin yürek gücüyle sürdürüyordu.